Η «ερευνητική» στοά των Σκουριών ως στοά αποστράγγισης του Κακάβου

ENA EΓΚΛΗΜΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1997

H στοά των Σκουριών στο τέλος του 1998

Τον Σεπτέμβριο του 1997 υποβλήθηκε αρμοδίως η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) «ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΣΤΟΑ ΣΚΟΥΡΙΩΝ» από την TVX HELLAS και αμέσως εκδόθηκε η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ). Οι εργασίες κατασκευής της στοάς ξεκίνησαν στο τέλος του 1997  και αποπερατώθηκαν το 1999.

Τα σχετικά με το κοίτασμα «Σκουριές» είναι γνωστά (δείτε εδώ). Σύμφωνα με την ΜΠΕ (σχήμα 6-3) η στοά θα είχε διατομή 3,50Χ3,50 μ και μήκος 850 μ. Θα ξεκινούσε από το επίπεδο +445 μ. και θα κατέληγε στο επίπεδο +335 (ΜΠΕ σελ. 6-4) με κλίση κατωφερική 13%. Στην κατάληξή της θα εξορύσσονταν 3 ερευνητικές στοές μικρότερης διατομής και συνολικού μήκους 320 μ. (ΜΠΕ σελ. 6-4).

Τελικά η στοά κατασκευάστηκε με διατομή 4,50Χ5,00 μ., κατωφερική κλίση 13% και μήκος 950 μ., 100 μ. πάνω από το προβλεπόμενο (Χάρτης 2). Καταλήγει στο κέντρο του κοιτάσματος στο επίπεδο +315 μ. ενώ η είσοδός της είναι στο επίπεδο +445 μ. Το κοίτασμα καταλήγει στο επίπεδο +640 που αποτελεί και το επίπεδο του χείλους του κρατήρα της επιφανειακής εκσκαφής (open pit).

Σεπτέμβριος 1999: τρεις σωλήνες “αδειάζουν” το νερό του βουνού

Σύμφωνα με τη ΜΠΕ της TVX (σελ. 7-5, 6-14) τα εισερχόμενα στη στοά νερά που θα έπρεπε να αντληθούν για να διευκολυνθούν οι εργασίες, θα ήταν 30 κ.μ. την ώρα. Όμως, κατά τη διάνοιξη της στοάς, στα πρώτα μέτρα είχαν ήδη συναντήσει παροχή μεγαλύτερη από 30 κ.μ. την ώρα (αναφορά σε υπάρχον βίντεο). Όταν το μήκος της στοάς ήταν στα 450 μ. περίπου, σύμφωνα με περιγραφές εργαζομένων, «ξέσπασε ολόκληρο ποτάμι νερό που παρέσυρε τα πάντα στη στοά». Η πρόοδος των εργασιών καθυστέρησε επί μήνες προκειμένου «να πιάσουν το ποτάμι»!

Η άντληση από τότε ήταν αρχικά της τάξης των 500 κ.μ. ανά ώρα για να σταθεροποιηθεί στα 300 κ.μ. ανά ώρα από το 1999. Στο επίπεδο +575 η NIPPON MINING είχε διανοίξει στη δεκαετία του 1960 ερευνητική στοά διατομής 2,50Χ2,50 μ. και μήκους 720 μ. που κατέληγε στον πυρήνα του κοιτάσματος. Από την είσοδο αυτής της παλιάς στοάς υπερχείλιζε ποσότητα νερού της τάξης των 50 κ.μ. την ώρα. Το νερό είχε το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα της όξινης απορροής.

Από το 1998 μέχρι το 1999 η στοά αυτή αποστραγγίσθηκε πλήρως από τη νέα στοά. Ήταν η πρώτη σαφής ένδειξη της αποστραγγιστικής δράσης της κατ’όνομα «ερευνητικής» στοάς της TVX.

Με τη διάνοιξη της κατωφερικής στοάς έχει σχηματισθεί μια υπόγεια λίμνη με στάθμη επιφανείας στο +445 μ. και πυθμένα στη στάθμη +315. Από το 2002 σταμάτησε η TVX την άντληση και η εκροή του νερού γίνεται μέχρι σήμερα με υπερχείλιση από το χείλος της εισόδου στο επίπεδο +445 μ. και τελικά στο ρέμα «Καρατζά» στο επίπεδο +420.

2001: Οι σωλήνες μειώθηκαν σε δυο και η αιμορραγία συνεχίζεται…

Από το 1999 μέχρι σήμερα κάνουμε δυο φορές το χρόνο μέτρηση του νερού που υπερχειλίζει, στην ειδική διάταξη που έχει κατασκευασθεί από την TVX στα στόμια εκροής των τριών αρχικά σωλήνων υπερχείλισης.

Παρατηρήθηκε η σταδιακή απομείωση του εκχειλιζομένου νερού ως εξής:

• Μέχρι το έτος 2001 η ποσότητα ήταν περίπου σταθερή στα 300 κ.μ. την ώρα.
• Τo 2001  οι σωλήνες εκροής περιορίσθηκαν σε δυο  και η ποσότητα του νερού για τα έτη 2001-2006 μειώθηκε στα 250 κ.μ. την ώρα.
• Τα έτη 2006-2008 η ποσότητα μειώθηκε στα 200 κ.μ. την ώρα.
• Οι σημερινές μετρήσεις καταγράφουν 150 κ.μ. την ώρα.

Με τη διάνοιξη της στοάς, εξ’ολοκλήρου με εκρηκτικά, με διατομή πλέον 4,50Χ5,00 μ., μήκος 950 μ., διαπλατύνσεις ανά 200 μ. για χειρισμούς και επιπλέον τρεις στοές στο τέρμα της, συνολικού μήκους 320 μ., το υπέδαφος της περιοχής έχει διαρραγεί. Έχει διαμορφωθεί τελικά ένα υπόγειο δίκτυο ελεύθερης διόδου των υδάτων της ευρύτερης περιοχής, από την επιφάνεια του βουνού μέχρι τη στάθμη +315, προς την «ερευνητική» στοά. Αυτό σημαίνει ότι από το τέλος του 1997 μέχρι σήμερα η «ερευνητική» στοά λειτουργεί αδιάλειπτα ως «στοά αποστράγγισης» του βουνού, σε συνολική επιφάνεια 80.000 στρεμμάτων που ορίζεται από την ισουψή +315 και σε διάφορα ποσοστά που φτάνουν μέχρι και το 100% , περί την ευρύτερη περιοχή της στοάς.

Αν θεωρήσουμε σαν μέση παροχή μέχρι σήμερα τα 250 κ.μ. νερού την ώρα, τότε η συνολική απώλεια νερού της υπόγειας υδροφορίας της περιοχής είναι:

13 έτη Χ 365 μέρες Χ 24 ώρες Χ 250 κ.μ. την ώρα = 28.470.000 κ.μ. νερού!

Ή αν θεωρήσουμε ότι το νερό αυτό συγκεντρώνεται σε δεξαμενή (λίμνη) μέσου βάθους 5 μ., το εμβαδό θα είναι: 5.694 στρέμματα!

Στην ΜΠΕ της TVX κεφ. 6.5.6 «Ολοκλήρωση ερευνητικού έργου» (σελ. 6-16) σημειώνεται ότι:

«Σε περίπτωση επιτυχούς (θετικής) μεταλλευτικής έρευνας, η στοά θα παραμείνει ανοικτή και θα ασφαλισθεί με σιδερένια πόρτα».

«Σε περίπτωση ανεπιτυχούς μεταλλευτικής έρευνας (αρνητικής) θα ασφαλισθεί με τοίχο από τσιμέντο η είσοδος της στοάς, στη συνέχεια και καλυφθεί με στείρα και φυτική γη. Στην περίπτωση αυτή επίσης θα κατασκευασθούν τρια επιπλέον διαφράγματα εντός της στοάς, σε περίπου ίσες αποστάσεις μεταξύ τους, ώστε να παρεμποδίζεται η κυκλοφορία νερού και αέρα».

Αφού η έρευνα είναι θετική, η δεύτερη περίπτωση δεν αντιμετωπίζεται από την εταιρεία (την ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ σήμερα) και η στοά θα παραμείνει ως αποστραγγιστής όλης της πάνω από την ισοϋψή +315 περιοχής,  μέχρι την εξόφληση του κοιτάσματος.

Επιπλέον, σύμφωνα με το Επενδυτικό Σχέδιο Ανάπτυξης (ΕΣΑ) της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ κεφ. «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΚΟΥΡΙΕΣ»,  από την έναρξη του έργου θα διανοιγεί και δεύτερη στραγγιστική στοά μήκους 2.700 μ., που θα ξεκινά από το επίπεδο +230 της εξόρυξης και θα καταλήγει στον κάτω ρου του ρέματος «Καρατζά»/άνω ρου του Ασπρόλακκα, στο επίπεδο +200 (σχήμα 2-2). Αυτό σημαίνει ότι η στάθμη αποστράγγισης θα κατεβεί στην ισοϋψή +230, όπου πιθανολογείται ο τελικός πυθμένας του κρατήρα εξόρυξης (βάθος κρατήρα 410 μ.).

Επισημαίνουμε ότι όλοι οι οικισμοί της ευρύτερης περιοχής, με πρώτο τον οικισμό Μ. Παναγίας στο επίπεδο +450, θα υποστούν συνολική αποστράγγιση των νερών που τους υδροδοτούν.

Το δάσος δασοκάλυψης 95% θα αποστερηθεί του νερού του ριζικού πλέγματος των δέντρων και του εδάφους του. Ο «άκαυτος» Κάκαβος θα γίνει «εύφλεκτος» αφού προηγουμένως τα αποτελέσματα της αποστράγγισης (μείωση του νερού στο ριζικό πλέγμα των δένδρων, πτώση της παροχής επιφανειακών υδροφορέων κ.λ.π.) θα επιδεινωθούν προοδευτικά. Σήμερα οι ενδείξεις είναι ήδη εμφανείς: στέρεψαν όλες οι πηγές της περιοχής των Σκουριών. Σημειώνουμε ότι πριν πουλήσουν οι κάτοικοι της Μ. Παναγίας τα κτήματά τους στον Κάκαβο στην «Εταιρεία», είχαν εκεί ποτιστικές καλλιέργειες και περιβόλια.

ΥΡΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΔΑΤΟΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ «ΚΑΚΑΒΟΣ»

Κατά την ΜΠΕ «Ερευνητική στοά σκουριών» (ΤVX/1997, σελ. 5-17): «Η αλουβιακή λεκάνη Χιλανταρίου-Κάμπου εμπλουτίζεται από την υδροφορία του Ασπρόλακκα με 700 κ.μ. νερό την ώρα κατά την ξηρά περίοδο και 850 κ.μ. την ώρα κατά την υγρή περίοδο».

Τα δεδομένα αυτά τεκμηριώνονται και στην «Υδροχημική- υδρογεωλογική μελέτη Ολυμπιάδας- Στρατωνίου» (Δρ. Παπακωνσταντίνου, Βεράνης, Πολυζώνης, ΙΓΜΕ/1996). Από τις γεωτρήσεις Γ4, Γ5, Γ6, που έκανε το ΙΓΜΕ το 1984 στην λεκάνη Κάμπου και από το ρέμα συνεχούς παροχής «Ασπρόλακκας» που πηγάζει από τον Κάκαβο, υδροδοτείται σήμερα όλόκληρος ο Δήμος Σταγείρων-Ακάνθου εκτός των Δ.Δ. Στρατονίκης, Σταγείρων και Ολυμπιάδας.

Οι γεωτρήσεις υδροδότησης του Δήμου Παναγίας συνολικά υδροδοτούνται από τον υδατοταμιευτήρα του Κακάβου. Ήδη οι δημοτικές και ιδιωτικές γεωτρήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Παναγίας έχουν υποστεί ταπείνωση της στάθμης τους μεγαλύτερη των 200 μ. και δραματική μείωση της παροχής τους. Για την διάνοιξη νέων γεωτρήσεων χωρίς την απαραίτητη διαδικασία αδειοδότησης, ο Δήμαρχος Παναγίας επικαλέσθηκε τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών από την έντονη λειψυδρία στη Μ. Παναγία (!). Πριν από το 2000, η Μ. Παναγία και όλη η περιοχή είχαν περίσσεια υδροδότησης. Από τον ίδιο υδατοταμιευτήρα υδροδοτούνται και τα Δ.Δ. Παλαιοχωρίου και Νεοχωρίου του Δήμου Αρναίας. Ο σημαντικότερος κλάδος του Χαβρία, από όπου προβλέπεται να υδροδοτηθεί μέσω φράγματος η νότια Χαλκιδική, πηγάζει από τον Κάκαβο.

Το 1999, μετά από πιεστικές παρεμβάσεις μας προς τον τότε Δήμαρχο Σταγείρων-Ακάνθου κ. Παν. Φλωρίνη, έγινε αυτοψία στην είσοδο της στοάς «Σκουριές» από τον τότε Νομάρχη κ. Βασιλάκη, τον Αντινομάρχη κ. Γιώργου και τον προϊστάμενο του τμήματος περιβάλλοντος της Νομαρχίας κ. Πεύκο, παρουσία του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου Σταγείρων-Ακάνθου κ. Λαγόντζου, του κ. Τόλη Παπαγεωργίου και της Διευθύντριας Περιβάλλοντος της TVX κας Αδάμ. Η άντληση 300 κ.μ. την ώρα από τη στοά τότε, χαρακτηρίστηκε από τον Νομάρχη – και γεωπόνο – ως «ασήμαντη».

Η αντιμετώπιση ως «ασήμαντης» της αποστράγγισης του Κακάβου, συνεχίζεται έως και σήμερα  εγκληματικά από τους φορείς της Χαλκιδικής. Για την εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ η μετατροπή του Κακάβου σε άνυδρο τοπίο είναι ίσως επιθυμητή. Περιμετρικά της ανοικτής εξόρυξης έχουν ανορυχθεί ήδη από την TVX δεκάδες στραγγιστικές γεωτρήσεις, η διάταξη και ο αριθμός των οποίων θα συμπληρωθεί από την ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ κατά την πάγια τεχνική των open-pits, με σκοπό τον περιορισμό της διείσδυσης περιφερειακών υδάτων στον κρατήρα της εξόρυξης. Η αφυδάτωση της ευρύτερης περιοχής της εξόρυξης εξυπηρετεί ταυτόχρονα την αδειοδότηση της δραστηριότητας , αφού οι μετρήσεις των υδατικών αποθεμάτων που θα συνοδεύουν ως βασικές παράμετροι το κρίσιμο για την «Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων» ερώτημα της επίπτωσης της εξόρυξης στα υδατικά αποθέματα, θα παρουσιάζουν την περιοχή ως «άνυδρη»!

Ο Δήμαρχος Σταγείρων-Ακάνθου έχει επαναπαυθεί στις «καλές σχέσεις» του με τον Γενικό Διευθυντή της εταιρείας και κρατά σε μαύρα σκοτάδια το Δημοτικό του Συμβούλιο και τους δημότες. Ο Δήμος Παναγίας κατήγγειλε το γεγονός της αποστράγγισης του βουνού στον Εισαγγελέα Χαλκιδικής και αρκέσθηκε σε αυτό, χωρίς να ενδιαφερθεί μέχρι σήμερα για την τύχη της καταγγελίας. Για την υδροδότηση της Μ. Παναγίας που έγινε προβληματική εξ’αιτίας της στοάς, προσέφυγε στην «Εταιρεία» για να ανοίξει γεωτρήσεις.

Κατά τα άλλα, ο Νομάρχης Χαλκιδικής κ. Ζωγράφος και ο Περιφερειάρχης Κ. Μακεδονίας κ. Τσιότρας εξασφαλίζουν, ως ο Νόμος ορίζει, την τήρηση των «περί προστασίας του ύδατος» Κοινοτικών και Εθνικών διατάξεων και επιβάλλουν αυστηρά μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης νερού στους αγρότες!

Κάθε μέρα που περνάει με τη στοά ανοικτή οδηγεί τον Κάκαβο και τους από τον Κάκαβο υδροδοτούμενους Δήμους στην οριστική αφυδάτωση με όσες συνέπειες αυτό σημαίνει. Η στοά πρέπει να σφραγισθεί. ΣΗΜΕΡΑ.

Σύμφωνα με το Ν. 3220/2004 που κύρωσε τη μεταβίβαση των Μεταλλείων Κασσάνδρας από το Ελληνικό Δημόσιο στην ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ, «η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ουδεμίαν ευθύνη φέρει για τις ζημίες του περιβάλλοντος τις προγενέστερες της 28.01.2004 και για όσες συμβούν μετά την ημερομηνία αυτή αλλά τα γενεσιουργά τους αίτια ανάγονται στο παρελθόν». Με αντίστοιχη διάταξη του ίδιου Νόμου, αμνηστεύονται τα υπεύθυνα για περιβαλλοντικά εγκλήματα στη Β. Χαλκιδική στελέχη της προηγούμενης εταιρείας, της TVX. H διάταξη αυτή, με ιστορική απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Χαλκιδικής (απόφαση 1895/2004) κρίθηκε «αντισυνταγματική» και απορρίφθηκε αθωωτικό αίτημα του τότε Γενικού Διευθυντή της TVX, κ. Δραπανιώτη.

Σήμερα ιδιοκτήτης και υπεύθυνος για τις περιβαλλοντικές ζημίες που προκαλεί η στοά είναι η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ. Και αν η εταιρεία επικαλεσθεί το Ν. 3220/2004 για ανευθυνότητά της, υπεύθυνο είναι το Ελληνικό Δημόσιο.

Σε κάθε περίπτωση οι Δήμοι οφείλουν να ασκήσουν αγωγές κατά παντός υπευθύνου για τη ζημία που έχουν υποστεί και συνεχίζουν να υφίστανται.