H νέα παγκόσμια αρπαγή των πόρων από την Ε.Ε. Μια κριτική ματιά στην “Πρωτοβουλία Verheugen”

Η εξάρτηση της Ευρώπης από φθηνές πρώτες ύλες απειλεί την πρόοδο των αναπτυσσόμενων χωρών

The EU’s ugly resource grab, του Curtis Mark από την “Guardian”

Θα μπορούσε η παγκόσμια οικονομική κρίση να περιθωριοποιήσει ακόμη περισσότερο τις φτωχότερες χώρες του κόσμου; Η απάντηση μπορεί να είναι ναι, εάν γίνει αυτό που θέλουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εφαρμοστεί μια ελάχιστα γνωστή πρωτοβουλία, που εμπνεύστηκαν αυτοί που χαράζουν πολιτικές στις Βρυξέλλες και υποστηρίζει η Βρετανική Κυβέρνηση.

Πριν από δύο χρόνια οι κυβερνήσεις της ΕΕ ξεκίνησαν αθόρυβα μια νέα στρατηγική για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από τις εισαγωγές των “πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας” – ειδικά “hi-tech” μέταλλα όπως το κοβάλτιο, σπάνιες γαίες και τιτάνιο – μαζί με χημικά προϊόντα, ξύλο και δέρματα. Η πρόσβαση σε αυτά θεωρήθηκε ως κρίσιμη για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να συντάξει έκθεση προόδου σχετικά με την υλοποίηση της στρατηγικής – που ονομάστηκε “Πρωτοβουλία για τις πρώτες ύλες” – που είναι πιθανό να σηματοδοτήσει την κλιμάκωση  σε μια νέα παγκόσμια αρπαγή των πόρων.

Για να αποκτήσουν οι Ευρωπαϊκές εταιρείες πρόσβαση σε νέα αποθέματα αυτών των πρώτων υλών, οι Βρυξέλλες πιέζουν για ουσιαστικές τροποποιήσεις των εμπορικών πολιτικών άλλων χωρών. Θέλουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να σταματήσουν τους περιορισμούς στις εξαγωγές αυτών των πρώτων υλών και να καταργήσουν τους επενδυτικούς κανόνες που αρνούνται στις Ευρωπαϊκές εταιρείες πρόσβαση σε αυτούς. Οι κύριοι στόχοι είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Ουκρανία και – αυτό είναι και το πιο κρίσιμο – οι φτωχότερες χώρες της Αφρικής. Το πρόβλημα είναι ότι οι εν λόγω “περιοριστικές” εμπορικές πολιτικές μπορεί να είναι κρίσιμες για τη καταπολέμηση της φτώχειας, κάτι που οι υπέρμαχοι του ελεύθερου εμπορίου στην ΕΕ συνεχίζουν να απορρίπτουν.

Η κυβέρνηση της Κένυα, για παράδειγμα, επιβάλλει φόρο 40% επί των εξαγωγών των ακατέργαστων δερμάτων βοοειδών, για να τα κρατήσει στη χώρα και να αναπτύξει την βιομηχανία μεταποίησης δέρματος . Οι εξαγωγές δερμάτων έχουν αυξηθεί πολύ από τότε που εισήχθη ο φόρος, με την προσθήκη € 80 εκατ. στα έσοδα της κυβέρνησης από το 2005 και δημιουργία 7.000 νέων θέσεων εργασίας στα βυρσοδεψεία του Ναϊρόμπι. Ωστόσο, στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, η ΕΕ πιέζει για αυστηρά όρια στη χρήση των φόρων επί των εξαγωγών από την Κένυα, όπως συμβαίνει με τις 70 άλλες χώρες που εφαρμόζουν παρόμοιους περιορισμούς.

Η ΕΕ θέλει να έχουν οι επιχειρήσεις της τα ίδια δικαιώματα πρόσβασης σε πρώτες ύλες, όπως οι τοπικές επιχειρήσεις. Απορρίπτει την άποψη ότι οι φτωχές χώρες πρέπει να περιορίζουν τις ξένες επενδύσεις για να προωθήσουν την εκβιομηχάνιση, έστω και αν οι πιο πετυχημένες οικονομικά χώρες, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων χωρών της ΕΕ, έχουν κάνει κατά το παρελθόν ακριβώς αυτό. Η Νότια Κορέα χρωστάει την εντυπωσιακή άνοδο του πλούτου της εν μέρει στην απαγόρευση των ξένων επενδύσεων σε βασικούς τομείς της βιομηχανίας και στην επιβολή περιορισμών στην ξένη ιδιοκτησία των εταιρειών.

Επιχειρήσεις της ΕΕ έχουν ήδη αποκτήσει ή ζητήσει να αποκτήσουν 5 εκατ. εκτάρια γης στις αναπτυσσόμενες χώρες για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Αν εξαλειφθούν οι περιορισμοί στις επενδύσεις, η αρπαγή της γης, η αποψίλωση των δασών και τα αμιφλεγόμενα μεταλλευτικά έργα από εταιρείες της ΕΕ είναι πολύ πιθανό να πολλαπλασιαστούν. Οι φτωχές χώρες πρέπει να προσελκύσουν περισσότερες επενδύσεις, αλλά με τους δικούς τους όρους, όχι με εκείνους των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

Σα να μην αρκούσε η παρεμπόδιση της ανάπτυξης, η νέα αρπαγή των φυσικών πόρων από την Ε.Ε. διακινδυνεύει την αύξηση των εντάσεων μεταξύ των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων του κόσμου. Κίνα και Δύση μάχονται για τον έλεγχο των πρώτων υλών, ενώ η Αφρική εξακολουθεί να μαστίζεται από συγκρούσεις για διαμάντια, ξυλεία και το πετρέλαιο. Σύμφωνα με το Βρετανικό Υπουργείο Άμυνας, η μετατόπιση της παγκόσμιας ισχύος από τη Δύση προς την Ασία, μαζί με τις προκλήσεις της αλλαγής του κλίματος, της σπανιότητας των πόρων και της αύξησης του πληθυσμού, είναι πιθανό να οδηγήσουν σε “έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων», ενώ “αναταραχές για την ενέργεια, τα ορυκτά και την εύφορη γη είναι πιθανόν να εμφανιστούν με αυξανόμενη ένταση”.

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ είναι από καιρό σε καθεστώς ομηρίας από τις μεγάλες Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, η οποίες θέλουν πρώτες ύλες σε χαμηλές τιμές. Οι προτεραιότητες της ΕΕ είναι μια πιστή αντιγραφή των θέσεων που υιοθετούν τα επιχειρηματικά λόμπι. Η Επιτροπή το αναφέρει ξεκάθαρα: “Εμείς θα βασιστούμε στις επιχειρήσεις της ΕΕ για την παροχή πολλών από τις πληροφορίες σχετικά με τους φραγμούς στις επενδύσεις ή το εμπόριο τους με τρίτες χώρες”. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η κρίση των οικονομικών της Ευρώπης και της ανεργίας να παραδώσει τη χάραξη πολιτικής ακόμη περισσότερο στις απαιτήσεις του μεγάλου κεφαλαίου.

Δεν είναι περίεργο ότι η Ευρωπαϊκή πολιτική αντιμετωπίζει αυξανόμενες αντιδράσεις από τις περισσότερες αφρικανικές χώρες, οι οποίες εδώ και πολύ καιρό αντιτίθενται στην υπογραφή επενδυτικών συμφωνιών με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Ευρωπαίοι πολίτες θα πρέπει επίσης να αντιταχθούν στην “Πρωτοβουλία για τις πρώτες ύλες” διότι αποσπά την προσοχή από την ανάγκη να μειωσουν την κατανάλωσή τους. Οι Ευρωπαίοι καταναλώνουν ήδη τέσσερις φορές περισσότερο από τον μέσο όρο της Αφρικής. Είναι προς το δικό τους συμφέρον τους να απαιτήσουν νέες δράση σε διεθνές επίπεδο για τη διαχείριση της χρήσης των περιορισμένων φυσικών πόρων του πλανήτη με δίκαιο και βιώσιμο τρόπο.