Βόρεια Χιλή: Aγωγοί μεταφέρουν νερό στα μεταλλεία, από κάποια από τα πιο άνυδρα μέρη στη γη.
Chilean town withers in free market for water, New York Times, 14/3/2009.
Κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες στην Quillagua, μια πόλη που κατέχει τα πρωτεία ως ο πιο άνυδρος τόπος στη γη, οι κάτοικοι είδαν μερικές φορές λίγες σταγόνες βροχής πάνω από τους μακρινούς λόφους. Ποτέ δεν φτάνουν στο έδαφος, εξαφανίζονται σαν αντικατοπτρισμοί ενώ είναι ακόμα στον αέρα.
Η πόλη είχε κάποτε ένα ποτάμι, που τροφοδοτούσε μια όαση στην έρημο Ατακάμα. Όμως οι μεταλλευτικές εταιρείες εξαγόρασαν και ρύπαναν τόσο πολύ από το νερό που για αρκετούς μήνες το χρόνο το ποτάμι δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα ρυάκι – που ούτε κι αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Η Quillagua είναι μια από πολλές μικρές πόλεις που καταπίνουν οι εντεινόμενοι πόλεμοι για το νερό στη Χιλή. Σύμφωνα με τους ειδικούς, πουθενά δεν είναι το σύστημα αγοραπωλησίας νερού τόσο ελαστικό όσο στη Χιλή. Τα δικαιώματα στο νερό είναι ιδιωτική ιδιοκτησία, όχι δημόσιο αγαθό, και αγοράζονται και πωλούνται στην ελεύθερη αγορά με ελάχιστη κρατική εποπτεία ή όρους προστασίας του περιβάλλοντος.
Η ιδιωτική ιδιοκτησία είναι τόσο συγκεντρωμένη σε μερικές περιοχές που μια και μόνη εταιρεία παραγωγής ηλεκτρισμού, η ισπανική Endesa, έχει εξαγοράσει το 80% όλων των δικαιωμάτων νερού σε μια τεράστια περιοχή του νότου, ξεσηκώνοντας θύελλα διαμαρτυριών. Στο βορρά, οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων ανταγωνίζονται τις μεταλλευτικές εταιρείες στην προσπάθειά τους να τραβήξουν το λιγοστό νερό από τα ποτάμια, αφήνοντας πόλεις σαν την Quillagua κατάξερες.
«Όπως φαίνεται, τα πάντα είναι εναντίον μας», λέει ο Bartolomé Vicentelo, 79 ετών που κάποτε παρήγαγε φρούτα και ψάρευε γαρίδες στον ποταμό Λόα που τροφοδοτούσε την Quillagua. Ο πληθυσμός είναι περίπου το 1/5 αυτού που ήταν πριν από είκοσι χρόνια. Τόσοι πολλοί έχουν φύγει που ο ίδιος είναι ένας από τους μόλις 120 που είναι ακόμη εδώ.
Μερικοί οικονομολόγοι επαίνεσαν το σύστημα εμπορίας νερού της Χιλής που καθιερώθηκε το 1981 από τη στρατιωτικη δικτατορία, σαν υπόδειγμα εφαρμογής των νόμων της αγοράς που αποδίδει το νερό εκεί όπου θα έχει την υψηλότερη οικονομική αξία.
Όμως ακαδημαϊκοί και οικολόγοι υποστηρίζουν ότι το σύστημα της Χιλής δεν είναι βιώσιμο, γιατί προάγει την κερδοσκοπία, θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον και επιτρέπει τον εκτοπισμό των μικρών από τα μεγάλα συμφέροντα, όπως η μεταλλευτική βιομηχανία της Χιλής. Η Αυστραλία και οι δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παρόμοια συστήματα, που όμως περιέχουν αυστηρότερους όρους προστασίας του περιβάλλοντος και επίλυσης συγκρούσεων από τη Χιλή.
Η Χιλή είναι ένα χτυπητό παράδειγμα των πολέμων για το νερό που έχουν ξεσπάσει σε όλο τον κόσμο. Η έλλειψη του νερού είναι σημαντικό πρόβλημα για την οικονομική ανάπτυξη της Χιλής μέσω των φυσικών πόρων όπως ο χαλκός, τα φρούτα και τα ψάρια – που όλα απαιτούν τεράστιες ποσότητες νερού σε μια χώρα που έχει ελάχιστο.