Στρατώνι, “πόλη-φάντασμα” η μεταλλευτική πρωτεύουσα των Μαντεμοχωρίων; #skouries

Στα τέλη Μαΐου έγινε γνωστή η απόφαση της Ελληνικός Χρυσός να μεταφέρει τα γραφεία και τις διοικητικές της υπηρεσίες από το Στρατώνι στη Θεσσαλονίκη. Άμεσα αντέδρασαν τα Σωματεία των εργαζομένων δηλώνοντας ότι η απόφαση αυτή είναι “αιτία πολέμου” και απειλώντας με απεργιακές κινητοποιήσεις στην περίπτωση που η εταιρεία δεν την ανακαλέσει. Μετά από δύο συναντήσεις με τη διοίκηση της εταιρείας, η εταιρεία δήλωσε ότι θα “παγώσει” προσωρινά την απόφασή της και θα αναζητήσει άλλες λύσεις.

H απόφαση μεταφοράς των διοικητικών υπηρεσιών αντανακλά τη μειωμένη σημασία που έχει πλέον το Στρατώνι για την εταιρεία και την ακόμα μικρότερη που θα έχει στο μέλλον.

Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το Στρατώνι ήταν το λειτουργικό και διοικητικό κέντρο της εξόρυξης των κοιτασμάτων της περιοχής. Η θέση του ήταν ιδανική για τις ανάγκες της εκμετάλλευσης: ένα προστατευμένο λιμάνι, απαραίτητο για τη φορτοεκφόρτωση των μεταλλευμάτων της περιοχής Πιάβιτσας – Ισβόρου – Μαντέμ Λάκκου, σε πολύ μικρή απόσταση από τις θέσεις εξόρυξης. Το 1908 η μεταλλευτική εταιρεία  (η Γαλλική εταιρεία τότε) μετέφερε εκεί και την έδρα της. Στη συνέχεια, ο μυχός του όρμου Στρατωνίου ήταν η ιδανική θέση για την εγκατάσταση του εργοστασίου εμπλουτισμού, ώστε τα απόβλητα να απορρίπτονται απευθείας στη θάλασσα. Εδώ και έναν αιώνα, η μεταλλευτική επιχείρηση οργανώθηκε με κόμβο το Στρατώνι και το Στρατώνι αναπτύχθηκε ως ένας καθαρά εργατικός οικισμός ΓΥΡΩ από τη μεταλλευτική επιχείρηση, ΑΠΟ αυτήν και ΓΙΑ αυτήν.

Κατά το “Επενδυτικό Σχέδιο Ανάπτυξης των Μεταλλείων Κασσάνδρας” της Ελληνικός Χρυσός, λειτουργικό κέντρο της μεταλλευτικής δραστηριότητας επρόκειτο να γίνει ο γειτονικός Μαντέμ Λάκκος όπου θα κατασκευαζόταν σειρά νέων εργοστασίων: νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού, εργοστάσιο μεταλλουργίας με μονάδα θειϊκού οξέος καθώς και ένας νέος, τεράστιος χώρος απόθεσης για τα επικίνδυνα απόβλητα της μεταλλευτικής και μεταλλουργικής διαδικασίας. Στο Στρατώνι, ένα νέο μεγάλο βιομηχανικό λιμάνι θα αντικαθιστούσε την παλιά σκάλα φόρτωσης για να εξυπηρετήσει την εξαγωγή του συνόλου των προϊόντων από τα τρία μεταλλεία Σκουριών, Ολυμπιάδας, Μαύρων Πετρών. Το χωριό δεν θα ήταν πια το “μικρό Παρίσι” των χρόνων του Μποδοσάκη αλλά σε κάθε περίπτωση θα διατηρούσε την κεντρική του θέση στην όλη δραστηριότητα.

Ο σχεδιασμός όμως φαίνεται ότι έχει αλλάξει συνολικά και οι τελευταίοι που το μαθαίνουν είναι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι κάτοικοι και εργαζόμενοι. Μεταλλουργία χαλκού-χρυσού με μια μέθοδο επεξεργασίας που δεν “λειτουργεί” δεν υπάρχει καμμία περίπτωση να κατασκευαστεί – και αυτό πιστεύουμε ότι θα γίνει φανερό το αμέσως επόμενο διάστημα. Για τον εμπλουτισμό, η εταιρεία ήδη προγραμματίζει την αναβάθμιση/αύξηση δυναμικότητας – του υφιστάμενου εργοστασίου στην Ολυμπιάδα που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο μεταλλείο και δεν απαιτεί τη δαπάνη μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή νέου εργοστασίου στο Μαντέμ Λάκκο που η εταιρεία δεν διαθέτει. Όσο για την αποστολή των συμπυκνωμάτων, αυτή γίνεται εδώ και χρόνια μέσω Θεσσαλονίκης, με πολύ μικρότερο κόστος από αυτό που θα απαιτούσε η κατασκευή ενός νέου ιδιόκτητου λιμανιού. Όλα αυτά βέβαια είναι κατά παράβαση της ΚΥΑ ΕΠΟ 201745/2011 όμως αναμένουμε ότι και αυτό θα “διευθετηθεί” το επόμενο διάστημα. Επιπλέον, το αδειοδοτημένο προς εξόρυξη κοίτασμα των Μαύρων Πετρών έχει σχεδόν τελειώσει και αν δεν αδειοδοτηθεί επέκταση, “τελειώνει” και το παλιό εργοστάσιο εμπλουτισμού του Στρατωνίου.

Το μόνο που άφησε στο Στρατώνι το μεταλλευτικό του παρελθόν είναι υποβάθμιση: 30 εκατομ. τόννοι τοξικά απόβλητα διάσπαρτοι στην περιοχή του από τα οποία 12 εκατομ. τόννοι στο βυθό του όρμου, ρυπασμένα επιφανειακά και υπόγεια νερά, ρυπασμένο έδαφος. Και το μόνο που θα μείνει από τη λεγόμενη “επένδυση” της Ελληνικός Χρυσός θα είναι ο ΧΥΤΕΑ “Κοκκινόλακκα”. Η τεράστια νέα “χαβούζα” επικίνδυνων αποβλήτων, πάνω στο σεισμικό ρήγμα, σε απόσταση αναπνοής από τον οικισμό και τη θάλασσα. Το Στρατώνι προορίζεται πλέον μόνο για να πετάει η εταιρεία τα σκουπίδια της.

Με καθαρά επιχειρηματικά λοιπόν κριτήρια, είναι απόλυτα λογική και αναμενόμενη η απόφαση μεταφοράς των γραφείων στη Θεσσαλονίκη. Η πολυεθνική δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα για να κάνει τα χατήρια στους ιθαγενείς. Τα γραφεία στο Στρατώνι είναι μόνο κόστος για την εταιρεία η οποία εδώ και καιρό βρίσκεται σε φάση περικοπής δαπανών. Χώρια που ο κ. Μπερνς και τα λοιπά στελέχη της Eldorado δεν έχουν ώρες να χάνουν στις διαδρομές Θεσσαλονίκη-Στρατώνι και πίσω.

Στις συναντήσεις τους με τη διοίκηση της Ελληνικός Χρυσός, τα Σωματεία των εργαζομένων δεν πήραν παρά μία αόριστη υπόσχεση ότι “θα το δουν”. Θα περιμένουμε να δούμε τι θα προκύψει και από την προγραμματισμένη συνάντηση του νέου Δημάρχου κ. Βαλιάνου με την εταιρεία όπου, οπως ανακοινώθηκε, θα συζητηθεί και αυτό το θέμα. Δεν αποκλείται η φήμη για συνολική απομάκρυνση των διοικητικών υπηρεσιών από το Στρατώνι να είχε ακριβώς το στόχο να προκαλέσει σοκ στους κατοίκους του χωριού, ώστε να πουν με ανακούφιση “πάλι καλά” αν τελικά μεταφερθούν μόνο κάποιες από τις υπηρεσίες. Έτσι η εταιρεία θα κάνει τελικά – φυσικά – αυτό που θέλει, η τοπική κοινωνία θα είναι “ευχαριστημένη” που απέφυγε προσωρινά τα χειρότερα και ο νέος Δήμαρχος θα προβληθεί ως νικητής και σκληρός διαπραγματευτής. Win-win.

Η πάλαι ποτέ μεταλλευτική πρωτεύουσα έχει τελειώσει. Η Ολυμπιάδα είναι το νέο μεταλλευτικό κέντρο, το νέο αστέρι στον ορίζοντα των Μεταλλείων Κασσάνδρας. Το Στρατώνι ή θα έχει την τύχη των ghost towns  της Αμερικανικής Δύσης ή θα στραφεί έστω τώρα στα αναπτυξιακά πλεονεκτήματα που έχει αλλά μέχρι σήμερα τα έχουν θάψει επιμελώς οι “Επενδυτές”;