H Eldorado θέλει να κάνει τη Χαλκιδική … Ναμίμπια; #skouries

“Υπάρχει… θα σας έλεγα… αυτό που γίνεται τώρα στη Ναμίμπια κάτω, το Tsumeb smelter, αλλά εκεί είναι περισσότερο χαλκού ενώ εμείς επεξξεργαζόμαστε συμπυκνωματα πυριτη”

Αυτό είναι που κατάφερε να αρθρώσει μετά από 17 ολόκληρα δευτερόλεπτα σιωπής ο διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικός Χρυσός, όταν η δημοσιογράφος Μαρίνα Δεμερτζιάν του ζήτησε να κατονομάσει ΕΝA εργοστάσιο ακαριαίας τήξης στον κόσμο που να επεξεργάζεται συμπυκνώματα με υψηλό αρσενικό, όπως της Ολυμπιάδας (>8%).

Μα, το Τσουμέμπ βρήκε;

Εγκαταλείφθηκαν λοιπόν όλα τα ωραία πλην παραπλανητικά παραδείγματα εργοστασίων μεταλλουργίας σε Ευρωπαϊκές και αναπτυγμένες χώρες όπως η Γερμανία και η Σουηδία που μας αράδιαζε η Ελληνικός Χρυσός από το 2011. Αυτά, μαζί με το χαρακτηρισμό “state of the art” για την καθαρά πειραματική εφαρμογή του flash smelting σε πυρίτες, η εταιρεία κατάφερε να τα περάσει μέσα στην απόφαση 1492/2013 του ΣτΕ  για να την έχει και να την επικαλείται σαν “αποδεικτικό νομιμότητας” παρ’οτι όλα αποδείχθηκαν ψευδή. Το μόνο εργοστάσιο που απέμεινε να μοιάζει ΚΑΠΩΣ με αυτό που υποτίθεται οτι θα φτιάξει εδώ είναι το Τσουμέμπ στη Ναμίμπια, αν και εκείνο είναι πυρομεταλλουργία χαλκού ενώ η Ελληνικός Χρυσός θα κάνει την παγκόσμια πρωτοτυπία της πυρομεταλλουργίας με αρσενοπυρίτη. Το Τσουμέμπ,ίσως η πιο βρώμικη μεταλλουργία χαλκού στον κόσμο. Λαμπρά!

Επιτέλους λοιπόν, έχουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα/πρότυπο δια στόματος διευθύνοντος συμβούλου και δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε στο Τσουμέμπ για να δούμε πώς θα είναι το μέλλον της Χαλκιδικής με τη μεταλλουργία της Ελληνικός χρυσός. Και δυστυχώς  τα πράγματα είναι πιο τρομακτικά από ο,τι οι περισσότεροι μπορούσαν να φανταστούν.

Μεταλλουργική επεξεργασία “βρώμικων” συμπυκνωμάτων

Το Τσουμέμπ στη Ναμίμπια είναι ένα παλιό (αρχές δεκαετίας 1960) εργοστάσιο τήξης, που κατασκευάστηκε για να επεξεργαστεί τα συμπυκνώματα χαλκού και μολύβδου από το ομώνυμο (και περιώνυμο) πολυμεταλλικό κοίτασμα της περιοχής. Από το 2009 και ενώ το μεταλλείο είχε παψει να λειτουργεί, το εργοστάσιο μεταλλουργίας προσανατολίστηκε στο να επεξεργάζεται “βρώμικα” συμπυκνώματα χαλκού, δηλαδή με υψηλές περιεκτικότητες ανεπιθύμητων τοξικών στοιχείων όπως αρσενικό. Δεν είναι πολλά, δύο-τρία σε όλο τον κόσμο, τα εργοστάσια που δέχονται να επεξεργαστούν αυτά τα συμπυκνώματα και χρεώνουν ακριβά τις υπηρεσίες τους γιατί είναι τέραστιο το κόστος στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

Στο Τσουμέμπ άρχισε να πηγαίνει για επεξεργασία το υψηλού αρσενικού συμπύκνωμα χαλκού από το Chelopech της Βουλγαρίας, αφού το 1990 απαγορεύθηκε με νόμο η επεξεργασία του οπουδήποτε στη Βουλγαρία. Πριν το 1990, η επεξεργασία του συγκεκριμένου συμπυκνώματος γινόταν στην πυρομεταλλουργία του Πίρντοπ, μέχρι που εξ’αιτίας του αρσενικού δηλητηριάστηκε όλη η περιοχή και προκλήθηκε ανυπολόγιστη περιβαλλοντική καταστροφή. Το συμπύκνωμα του Chelopech έχει περίπου 5% αρσενικό, ενώ το μίγμα Ολυμπιάδας-Σκουριών που θα τροφοδοτήσει τη μεταλλουργία Μαντέμ Λάκκου θα έχει πάνω από 8%. Στο Πίρντοπ έγιναν κατά την τελευταία δεκαετία σημαντικές επενδύσεις εκσυγχρονισμού και πλέον εφαρμόζεται εκεί η μέθοδος της ακαριαίας τήξης της  Οutotec. Ωστόσο η απαγόρευση επεξεργασίας του αρσενικούχου συμπυκνώματος του Chelopech  παρέμεινε και διατηρείται μέχρι σήμερα.  (Θυμίζουμε οτι το Πίρντοπ ήταν ένα από παραδείγματα που ψευδώς είχε παραθέσει η Ελληνικός Χρυσός ως “flash smelting με υψηλό αρσενικό” τον καιρό που ακόμα νόμιζε οτι τρώμε κουτόχορτο).

Η “λύση” που βρήκε η ιδιοκτήρια του Chelopech, η Καναδική Dundee Precious Metals (DMΡ), ήταν να στείλει το βρώμικο συμπύκνωμα στην Αφρική όπου οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί είναι πιο χαλαροί και η ανθρώπινη ζωή “φτηνή”. Το 2010 η Dundee αγόρασε το εργοστάσιο στο Τσουμέμπ, αφού συναντούσε συνεχιζόμενη άρνηση να επεξεργαστεί το συμπύκνωμα στη Βουλγαρία.

Επιπτώσεις στην υγεία

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Επιπτώσεις του αρσενικού σε εργαζομένους στο εργοστάσιο μεταλλουργίας στο Tsumeb της Ναμίμπια (πηγή)

Περιβαλλοντικά προβλήματα από την αέρια ρύπανση του εργοστασίου, κυρίως με αρσενικό και διοξείδιο του θείου,  υπήρχαν από παλιά στο Τσουμέμπ αλλά πλέον, από το 2009, επεξεργαζόταν συμπυκνώματα με υπερδιπλάσια περιεκτικότητα σε αρσενικό. Από το 2011 οι εργαζόμενοι του εργοστασίου άρχισαν να παραπονούνται για δερματικές ασθένειες και καρκίνους λόγω των εκπομπών αρσενικού. Οι υπεύθυνοι του εργοστασίου αρνήθηκαν ότι οι ασθένειες οφειλόταν στο εργοστάσιο και αρνήθηκαν να τους αποζημιώσουν. Όμως 91 εργάτες που εξετάστηκαν βρέθηκαν να έχουν υποστεί δηλητηρίαση από αρσενικό ενώ άλλη μελέτη βρήκε 200 κατοίκους της γειτονικής πόλης Grootfontei να έχουν υψηλά επίπεδα αρσενικού στον οργανισμό.

Παρά το γεγονός οτι το εργοστάσιο είναι σημαντικός εργοδότης στην περιοχή, oι ντόπιοι έπεισαν την κυβέρνηση να διεξάγει έρευνα στις επιπτώσεις του εργοστασίου μεταλλουργίας στην υγεία και το περιβάλλον. Τα πρώτα αποτελέσματα που έγιναν γνωστά το 2012 υπέδειξαν σαφώς τα Βουλγαρικά αρσενικούχα συμπυκνώματα ως υπεύθυνα για τα προβλήματα υγείας στην περιοχή και η κυβέρνηση διέταξε την εταιρεία να προβεί σε τεχνολογικές βελτιώσεις και να μειώσει στο μισό την εισαγωγή των Βουλγαρικών συμπυκνωμάτων.

Κατά την προκαταρκτική έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο 2013: “Οι συγκεντρώσεις αρσενικού στα ούρα που ανιχνεύθηκαν επιβεβεβαιώνουν ευρεία υπερ-έκθεση (σ.σ. σε αρσενικό) στο εργοστάσιο”, πολύ πάνω από τα όρια ασφαλούς έκθεσης που θέτουν οι διεθνείς οργανισμοί υγείας. Από τους 1082 υπαλλήλους του εργοστασίου που εξετάστηκαν, το 69% βρέθηκε να έχει αρσενικό στα ούρα που ξεπερνούσε τα 100 μg/g (μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο κρεατινίνης) ενώ ορισμένοι έφταναν και τα 1.357 μg/g, με όριο τα 50 μg/g. Το 2014, ανακοινώνοντας τα τελικά συμπεράσματα της κυβερνητικής έρευνας, ο Υπουργός Περιβάλλοντος δήλωσε:

“Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το εργοστάσιο πυρομεταλλουργίας πραγματικά επηρέαζε αρνητικά την υγεία των εργαζόμενων σε αυτό, της κοινότητας και του περιβάλλοντος”.

Η αναβάθμιση του εργοστασίου στην οποία προχώρησε η Dundee περιλάμβανε νέο εργοστάσιο οξυγόνου και εργοστάσιο θειϊκού οξέος. Η αέρια ρύπανση μειώθηκε, αλλά επίσης διπλασίαστηκε η παραγωγική δυναμικότητα του εργοστασίου. Σήμερα από το Chelopech προέρχεται περίπου το 50% της τροφοδοσίας της μεταλλουργίας του Τσουμεμπ. Στα τοπικά μέσα ενημέρωσης η εταιρεία ισχυρίζεται οτι μείωσε την έκθεση σε εισπνεύσιμο αρσενικό στο μισό το 2014, αλλά οι ισχυρισμοί δεν τεκμηριώνονται από έγγραφα διαθέσιμα στο κοινό ούτε βέβαια από νέους υγειονομικούς ελέγχους. Ακόμα και το μισό από τις προηγούμενες εκπομπές είναι βέβαια εξαιρετικά υψηλό και δεν θα έπρεπε να είναι αποδεκτό πουθενά (αλλά “πρώτα δουλειά, μετά υγεία”;).

Σωρεύοντας την τοξική ρύπανση

Παλαιότερα υπήρχε διεθνής αγορά για το τριοξείδιο του αρσενικού που προκύπτει ως παραπροϊόν-απόβλητο της παραγωγής χαλκού, διότι χρησιμοποιούνταν ως εντομοκτόνο και συντηρητικό ξύλου. Πλέον Ευρώπη και ΗΠΑ το έχουν απαγορεύσει λόγω της μεγάλης του τοξικότητας, πράγμα που οδήγησε αρκετά εργοστάσια μεταλλουργίας να κλείσουν (ενώ η Σουηδική Boliden βρήκε άλλη “λύση”, να το εξάγει στη Χιλή).  Η Dundee καταφέρνει να πουλάει μικρές ποσότητες στη Νότια Αφρική και τη Μαλαισία και αποθηκεύει το υπόλοιπο σε ένα χώρο απόθεσης τοξικών αποβλήτων λίγο έξω από την πόλη.

Ο χώρος είναι αυτό που βλέπετε στις φωτογραφίες: Τριοξείδιο του αρσενικού σε σακιά από ζάχαρη (ναι, ζάχαρη), πολλά από αυτά σκισμένα, αραδιασμένα και στοιβαγμένα και εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης, σε ένα χώρο που δεν φαίνεται να τηρεί οποιαδήποτε προδιαγραφή ασφαλείας. Ας σημειωθεί οτι ακόμα και μικρές ποσότητες τριοξειδίου του αρσενικού μπορεί να προκαλέσουν πολλαπλή οργανική ανεπάρκεια και θάνατο.

Αν η Ελληνικός Χρυσός λοιπόν σχεδιάζει να γίνουμε Ναμίμπια, δηλαδή να φτιάξει στο Μαντέμ Λάκκο ένα εργοστάσιο σαν το Τσουμέμπ που θα δέχεται να επεξεργαστεί όλα τα βρώμικα συμπυκνώματα του κόσμου, είναι σίγουρο οτι θα έχει πολλή “πελατεία”. Είναι πάρα πολλές (και όλο και περισσότερες) οι μεταλλευτικές εταιρείες που παράγουν συμπυκνώματα χαλκού με τόσο αρσενικό που δεν τα δέχονται στα συμβατικά “καθαρά” εργοστάσια μεταλλουργίας χαλκού. Eπιπλέον, το εργοστάσιο του Μαντέμ Λάκκου θα είναι το μοναδικό στον κόσμο που θα επεξεργάζεται αρσενοπυρίτες, με όλα τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται. Δεν είναι μόνον οι τεράστιοι όγκοι των τοξικότατων αέριων αρσενικού που Ελληνικός Χρυσός απέτυχε να αποδείξει οτι μπορεί να διαχειριστεί με ασφάλεια ώστε να μην δηλητηριαστεί η περιοχή. Είναι και οι εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι τριοξειδίου του αρσενικού που κανείς δεν θα αγοράσει και θα μας μείνουν αμανάτι για να μπαζώσουμε κάποιο ρέμα.

Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα όταν υπάρχει η δέσμευση της πολιτείας για “ανάπτυξη” και διευκόλυνση των επενδύσεων. Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρόν για την Ελληνικός Χρυσός και τη ΒΑ Χαλκιδική: να γίνουμε η χωματερή του αρσενικού που όλος ο κόσμος προσπαθεί να ξεφορτωθεί. Είμαστε σοβαροί;

Εξωτερικοί σύνδεσμοι:

1. Exporting toxic pollution from Europe to Namibia – CEE Bankwatch 19/11/2015

2. Health reports confirmed widespread over-exposure to toxic arsenic at Tsumeb smelter in Namibia – CEE Bankwatch 22/12/2015

3. Tsumeb copper miners suffer from arsenic effects – The Villager

4. Tsumeb arsenic victims await government compensation, 22/8/2012

5. Govt to develop mitigation strategies at Tsumeb smelter – Namibian 18/9/2014