Σκέψεις του Σπύρου Αβδημιώτη
Μόνιμο Διδακτικό Προσωπικό ΤΕΙ
Ερευνητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Πολλά ακούγονται και πολλά λέγονται για τη Χαλκιδική, τις τελευταίες εβδομάδες. Στο λεξιλόγιο όλων μας οι λέξεις ανάπτυξη, επένδυση, κέρδος, όφελος, περιβάλλον, χρησιμοποιούνται συνεχώς, δίχως όμως (και είμαι βέβαιος για αυτό) να εννοούν όλοι με τον ίδιο τρόπο τις έννοιες αυτές. Καθείς, με βάση τη δική του οπτική γωνιά βλέπει αυτό που θέλει να δει, και πράττει αυτό που πρέπει για να σώσει το τόπο του, την οικογένειά του, την πατρίδα του, επιμένοντας στα δικά του επιχειρήματα δίχως να ακούει τους άλλους, οι οποίοι είναι a priori είτε πουλημένοι, είτε εγκάθετοι, είτε ταραξίες. Καταλήγουμε να συζητούμε με μια έντονα εσωστρεφή διάθεση κλείνοντας αυτιά και μάτια στα όσα λένε όσοι δεν έχουν την ίδια άποψη με εμάς. Σημεία παθογένειας και κοινωνικής αναταραχής, που με την επιμονή του κράτους (ακόμη κα με κατασταλτικά μέσα) να επιβάλλει το «σωστό» έγινε πολύ περισσότερο παθογενής… καρκινογόνος θα μπορούσα να πω.
Η δική μου οπτική γωνία είναι ο τουρισμός. Ένα επιστημονικό πεδίο που πολλοί το αμφισβητούν… έχω αρθρογραφήσει στο θέμα αυτό και σας παραπέμπω εκεί[1]. Ο τουρισμός είναι διεπιστημονικό φαινόμενο που σχετίζεται με τον άνθρωπο, με την οικονομία, το περιβάλλον, την κοινωνία. Όλα όσα η αειφορία, θέλει να κρατήσει ζωτικά εις το διηνεκές. Τούτος ο συσχετισμός δημιουργεί την πρόθεση και την προδιάθεση να εξετάσεις την κατάσταση από τρείς τουλάχιστον οπτικές γωνίες, σχεδόν ολιστικά.
Στο συγκεκριμένο θέμα της εξόρυξης και μεταλλουργίας, ποτέ δεν τάχθηκα απέναντι στο δικαίωμα επιλογής της εργασίας και του κλάδου δραστηριοποίησης. Είναι θεμελιώδες δικαίωμα ο καθένας μας να έχει τη δυνατότητα να εργαστεί, όπως και όπου επιθυμεί, εκεί που νιώθει χρήσιμος και κοινωνικά αποδεκτός. Το ζήτημα προκύπτει στις συγκρούσεις των δραστηριοτήτων. Όταν ο ένας τομέας δράσης περιορίζει ή καταστρέφει τον άλλον. Όταν ο ένας τομέας δράσης χρησιμοποιεί ή κατασπαταλεί τους πόρους που είναι απαραίτητοι για να βασιστούν και να αναπτυχθούν άλλοι τομείς.
Αυτό συμβαίνει σήμερα στη Χαλκιδική. Η παραδοχή ότι το οικονομικό μοντέλο θα αλλάξει την οικονομία της περιοχής σε «μη αναστρέψιμο» επίπεδο, αυτομάτως καθιστά ως μονίμως μεταλλευτική μια περιοχή στην οποία δεν είναι όλοι μεταλλωρύχοι. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη, όταν η μεταλλευτική δραστηριότητα είναι μη αειφορική. Όπως και να έχει, κάποτε ο χρυσός, ο χαλκός και κάθε άλλο μέταλλο, θα τελειώσουν. Τίθεται το ερώτημα (ρητορικό μάλλον) μετά τι;
Υπάρχει επίσης διαφωνία για τον τρόπο εξόρυξης, την μεταλλουργική μέθοδο, τα απόβλητα, το νερό, τη θάλασσα, την αλιεία, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την (παρεξηγημένη) μελισσοκομεία. Τόσα αναπάντητα ερωτήματα που φοβάμαι ότι θα απαντηθούν στην πράξη μετρώντας συνέπειες. Υπάρχουν όμως κι άλλα ερωτήματα (επίσης ρητορικά). Υπάρχει εναλλακτική λύση; Είναι εφικτό να μετρήσουμε τα υπέρ και τα κατά και να αποφασίσουμε εμείς για το μέλλον μας; Είναι ηθικά αποδεκτό να στερήσουμε την εργασία από χιλιάδες ανθρώπους; Είναι οικονομικά βιώσιμο να θυσιάσουμε θέσεις εργασίας είτε για την εξόρυξη μεταλλευμάτων, είτε για να διατηρήσουμε το περιβάλλον και το νερό μας;
Δυστυχώς όμως, δεν δίνεται απάντηση στα ερωτήματα αυτά. Ο διάλογος παραμένει εσωστρεφής. Οι κρατούντες, ωστόσο, φρόντισαν να αποφασίσουν για εμάς με δικό τους όφελος. Να μας βγάλουν από την κρίση, με όποιο κόστος. Να μας βγάλουν από τη θέση στην οποία οι ίδιοι μας έφεραν, με την κακή εξουσία που άσκησαν. Οι πολιτικοί ταγοί που κατηγορήθηκαν για σωρεία σκανδάλων σήμερα με κάθε κόστος, προσπαθούν να πράξουν το σωστό. Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της «βίαιης» εξόδου από την κρίση, χωρίζουν την Ελλάδα σε ζώνες δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην ανάπτυξη και την αειφορία. Λέξεις που χρησιμοποιούνται προσχηματικά για να κόψουν και να ράψουν κατά το δοκούν, ή μάλλον κατά το δοκούν των εντολοδότων τους. Το όλο αναπτυξιακό επιχείρημα ονομάζεται «Χωροταξικός Σχεδιασμός» και αυτές τις ημέρες συζητείται σε όλες τις περιφέρειες.
Για τη Χαλκιδική ο ρόλος που της επιφυλάσσεται είναι μεταλλευτικός. Η Κασσάνδρα φαίνεται να τη «γλυτώνει», κατά το κοινώς λεγόμενο, αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι μακροπρόθεσμα θα συλλέξει τις συνέπειες της γιγαντιαίας μεταλλουργικής δραστηριότητας, η οποία με το πέρας της, αφήνει σεληνιακό τοπίο. Τα μέχρι σήμερα παγκόσμια παραδείγματα (ιδιαίτερα από low cost εταιρείες όπως η ανάδοχος) είναι απογοητευτικά. Θέτουμε λοιπόν, για χάρη του χρυσού σε περιορισμό (ουσιαστικά θα αλείψουμε με σμύρνα και στη συνέχεια θα λιβανίσουμε) τους τουριστικούς πόρους που αν υπήρχαν σε κάποια άλλη χώρα που σέβεται τον πολιτισμός της και την ιστορία της, θα ήταν τα σύμβολα της ανάπτυξης και της προβολής. Δεν βρίσκεις παντού Άγιο Όρος, ούτε Σταγειρα κι Αριστοτέλη. Ούτε διώρυγα του Ξέρξη, ούτε Πετράλωνα, ούτε δάση μέχρι την αμμουδιά και θάλασσες τόσο φιλόξενες.
Τολμώντας λοιπόν να παρέμβω στη συζήτηση κάνω μια υπόθεση. Αν στο νέο χωροταξικό σχεδιασμό περιοχές της Χαλκιδικής χαρακτηριστούν ως περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού με έμφαση στον πολιτισμικό τουρισμό, τότε άμεσα δίνεται το δικαίωμα στην οικονομία μας να επιδιώξει οφέλη που αφορούν :
- Στη δυνατότητα ολοκληρωμένων τουριστικών παρεμβάσεων
- Στην ανάδειξη των ανταγωνιστικών στοιχείων της περιοχής
- Στην ένταξη ειδικών τουριστικών υποδομών και εγκαταστάσεων
- Στην προώθηση μέτρων και εφαρμογών εξοικονόμησης ενέργειας με τη χρήση ήπιων ΑΠΕ
- Προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και του τοπίου
- Ανάληψη δράσεων αναβάθμισης του δομημένου χώρου
- Ανάπτυξη νέων και ενίσχυση και αναβάθμιση υφιστάμενων πολιτιστικών και τεχνικών υποδομών
- Στην παροχή κινήτρων με σκοπό τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων τουριστικών μονάδων
- Στην αναβάθμιση και μετατροπή υφιστάμενων ξενοδοχειακών καταλυμάτων σε σύνθετα τουριστικά καταλύματα
- Στην ανάπτυξη οργανωμένων κατασκηνώσεων
- Στη διατήρηση, προστασία και ανάδειξη φυσικών, πολιτιστικών, αρχιτεκτονικών στοιχείων και σημείων του χώρου
- Στην προσαρμογή της τυπολογίας των καταλυμάτων
- Στην επανά-χρηση κτιριακών αποθεμάτων
- Στην αξιοποίηση φυσικών, πολιτισμικών και ανθρωπογενούς δραστηριότητας πόρων
- Στην παροχή κινήτρων για τη δημιουργία δομών και υποδομών στήριξης προώθησης προγραμμάτων εκπαίδευσης και πιστοποίησης απασχολούμενων
- Στη λήψη μέτρων για την έγκαιρη και αποτελεσματική πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων
- Στη συγκρότηση τοπικών πολυθεματικών δικτύων
Αυτές οι δραστηριότητες λοιπόν, γεννούν θέσεις εργασίας, κοινωνικό πλουτισμό και είναι αειφόρες, γιατί όλες αυτές οι επενδύσεις γίνονται όχι για την αποστέρηση των πόρων, αλλά με γνώμονα τη διατήρησή τους.
Όταν λοιπόν κερδίσουμε το δικαίωμα του ειλικρινούς διαλόγου και βρεθούμε στο δίλημμα ποιο δρόμο να διαλέξουμε, καλό θα ήταν να υπολογίσουμε τα υπέρ, τα κατά, και τις προοπτικές της κάθε δράσης… .πάντοτε όμως συνδεδεμένα με την υφιστάμενη οικονομική και πολιτική κρίση.
Για όλα τα παραπάνω, έχει αναπτυχθεί με τη δέουσα προσοχή, ένα αναπτυξιακό πλάνο που μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα και να διαρκέσει.
[1] Σύνδεση του τουρισμού με επιστήμες και έρευνα
Σπύρος Αβδημιώτης
[email protected]
0 απαντήσεις στο “Τουριστικό Προϊόν Χαλκιδικής: Αξίζει την τύχη που του επιφυλάσσει η «Ελληνικός Χρυσός»;”
Απαντήσεις στις Σκέψεις του Σπύρου Αβδημιώτη
που είναι Μόνιμο Διδακτικό Προσωπικό ΤΕΙ
και Ερευνητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου…
“Πολλά ακούγονται….. θα μπορούσα να πω.”
Όλα ξεκινούν από την προδιάθεση κάποιων να υποκαταστήσουν τους επιστήμονες, τις ελεγκτικές αρχές, τους νομοθέτες, το κράτος… Αν μπορούσαν όλοι να κρίνουν όλοι ανεξαιρέτως τις οικονομικές, περιβαλλοντικές, αναπτυξιακές, κοινωνικές και δεοντολογικές πτυχές της εξορυκτικής δραστηριότητας στην Χαλκιδική, να εκφέρουν γνώμη και να προσπαθήσουν να την επιβάλλον με κάθε μέσο, τότε τι χρειάζεται όλος αυτός ο μηχανισμός των δημοσίων υπηρεσιών, αιτήσεων, μελετών, υποβολών, νομοθεσίας, εγκρίσεων, ενστάσεων, ή ο θεσμός του Συμβουλίου της Επικρατείας… Θα υπερίσχυε όποιος έκαιγε πρώτος τις εγκαταστάσεις ή τα σπίτια του άλλου…
“Η δική μου οπτική … άλλοι τομείς”
Το αν υπάρχουν ή όχι συγκρούσεις δραστηριοτήτων και ποιες είναι αυτές, είναι τελείως υποκειμενικό θέμα. Αυτό που είναι παραπάνω από σίγουρο είναι ότι υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων σε τοπικό επίπεδο. Και μάλιστα, αυτές σε συνδυασμό με την πολιτικοποίηση του θέματος, έφτασαν την κατάσταση εδώ που έχει φτάσει, διότι κάποιοι κοιτούν αποκλειστικά και μόνο το προσωπικό τους συμφέρον και καθόλου τις συνέπειες για την τοπική κοινωνία και την χώρα γενικότερα.
“Αυτό συμβαίνει …. μετά τι;”
Αν το νέο οικονομικό μοντέλο αλλάξει την οικονομία της περιοχής προς το καλύτερο όπως όλοι προσδοκούν, τότε γιατί να είναι αναστρέψιμο; Επίσης μην παίζουμε με τις λέξεις. Τι θα πει «μονίμως μεταλλευτική περιοχή»; Οι περιοχές εξόρυξης είναι αυστηρά καθορισμένες και η λειτουργία τους δεν μπορούν να χαρακτηρίσουν όλη τη Χαλκιδική μεταλλευτική περιοχή. Είναι σαν να λέμε ότι όλη η Βόρεια Εύβοια είναι μεταλλευτική περιοχή επειδή στο Μαντούδι έχουμε εξόρυξη λευκόλιθου.
To ότι τα τελευταία 4.000 χρόνια η οικονομία της συγκεκριμένης περιοχής στηρίζεται στην μεταλλευτική δραστηριότητα φαίνεται να αγνοείται… εσκεμμένα μήπως;
Να σημειώσουμε επίσης ότι εξ’ ορισμού η μεταλλευτική δραστηριότητα είναι μη αειφορική. Και δεν ενδιαφέρει να είναι αειφορική. Τα μέταλλα σας φυσικός πόρος είναι μη ανανεώσιμος. Οι ορυκτοί μεταλλευτικοί πόροι είτε εξορυχθούν είτε όχι δεν έχουν καμία επίπτωση στην βιωσιμότητα του περιβάλλοντος. Με απλά λόγια είτε εξορυχθεί ο χρυσός είτε μείνει για πάντα στα έγκατα της γης, δεν ωφελείται ή ζημιώνεται το φυσικό περιβάλλον από την παρουσία του ή τη μη παρουσία του. Το ερώτημα ξεκινά όταν αρχίσουμε να σχεδιάζουμε τον τρόπο εξόρυξης και επεξεργασίας του μεταλλεύματος. Εκεί μιλάμε για επιπτώσεις, οι οποίες εξαρτώνται απόλυτα από τις μεθόδους που ακολουθούμε.
“Υπάρχει επίσης … περιβάλλον και το νερό μας;”
Δεν υπάρχει καμία διαφωνία για τον τρόπο εξόρυξης και την μεταλλουργική μέθοδο. Όλα τα ζητήματα που άπτονται αυτού του θέματος έχουν λυθεί και απαντηθεί στην εγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου, την οποία βέβαια ελάχιστοι έχουν μπει στον κόπο να διαβάσουν. Επίσης ποια είναι η σχέση αλιείας, γεωργίας και μελισσοκομίας με την εξορυκτική δραστηριότητα; Δεν μπορείς να βάλεις μελίσσια στην υπόλοιπη Χαλκιδική; Πρέπει να τα βάλεις εκεί που ανοίγουν οι στοές; Και μην αναφερθεί πάλι η καραμέλα με τη σκόνη. Και αυτό απαντήθηκε. Η σκόνη από την δραστηριότητα δεν υπερβαίνει τα όρια που θα έφτανε και μια οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα. Το νερό που κολλάει πάλι; Από πού προέκυψε ρύπανση υδάτων; Όσο για τα απόβλητα, είναι άλλο ένα θέμα που έχει λυθεί στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων – εξ ‘άλλου αν δεν είχε λυθεί η μελέτη δεν θα μπορούσε να εγκριθεί. Όλα αυτά βέβαια ο κάθε κακόπιστος τα ανάγει σε μια συνομωσιολογία η οποία περιλαμβάνει εγκάθετους στα Υπουργεία, εμπλοκή της διεθνούς μασονίας των πολυεθνικών, ξεπούλημα της πατρίδας μας από ριψάσπιδες πολιτικούς, υπεράσπιση των συμφερόντων του διεθνούς κεφαλαίου, κλπ. Αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει πλέον κοινό για να απευθυνθεί κανείς με τέτοιου είδους επιχειρήματα – εκτός ίσως από τα μέλη του ΠΑΜΕ.
“Δυστυχώς … τις περιφέρειες.”
Οι πολιτικές απόψεις και θέσεις του κου Αβδημιώτη είναι άσχετες με την τοποθέτησή του και η προσπάθεια χειραγώγησης του αναγνώστη στερούν το άρθρο του από την επιστημονική αντικειμενικότητα που επιχειρεί αρχικά να το επενδύσει. Επί της ουσίας, αλλοίμονο αν δεν χωριζόταν η Ελλάδα σε ζώνες δραστηριοτήτων βάσει χωρικού σχεδιασμού. Τρανταχτό παράδειγμα η χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ (αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά κ.λπ.) η οποία έλυσε προβλήματα που χρόνιζαν και ταλαιπωρούσαν πάμπολλες κοινότητες, αλλά ήταν και η αιτία αποτελμάτωσης πολλών επενδυτικών έργων ΑΠΕ. Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός έπρεπε να έχει γίνει πολλά χρόνια πριν και η εφαρμογή του θα λύσει πολλά προβλήματα. Εξ’ άλλου έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και όπως σωστά αναφέρει ο γράφων, συζητιέται τώρα σε επίπεδο Περιφερειών.
“Για τη Χαλκιδική ….τόσο φιλόξενες.”
Ο κος Αβδημιώτης θα όφειλε σαν επιστήμων να είναι ενήμερος ότι υπάρχει ολόκληρος κλάδος της Περιβαλλοντικής Επιστήμης ο οποίος ονομάζεται Αποκατάσταση. Έτσι οι εκτιμήσεις του ότι μετά το πέρας της μεταλλευτικής δραστηριότητας (δηλαδή τουλάχιστον μετά από 20 χρόνια) θα μείνει πίσω ένα σεληνιακό τοπίο είναι τουλάχιστον υποκειμενικές. Σε αντίθεση δε με τους ισχυρισμούς του, μια ματιά σε αντίστοιχα έργα αποκατάστασης ορυχείων παγκοσμίως θα πείσει και τον πλέον δύσπιστο. Εξ άλλου η αποκατάσταση του τοπίου προβλέπεται με αυστηρούς όρους στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, αλλά είπαμε, κανείς δεν μπήκε στον κόπο να τη διαβάσει. Από εδώ και πέρα δεν θέλω να υποθέσω ότι γίνεται σπέκουλα, αλλά τα περί Αγίου Όρους, Σταγείρων κ.λπ. μόνο σπέκουλα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, αφού το Άγιον Όρος δεν έχει καμία σχέση με την περιοχή εξόρυξης, ο αρχαιολογικός χώρος στα Στάγειρα και ο Αριστοτέλης δεν βλέπω πως θίγονται από την ύπαρξη μεταλλείων. Όσον αφορά την Διώρυγα του Ξέρξη και τα Πετράλωνα, ούτε οι πλέον ένθερμοι πολέμιοι των μεταλλείων δεν τα αναφέρουν! Να σημειώσουμε εδώ ότι ο δήμος Αριστοτέλη έχει εκλεγμένο Δήμαρχο οποίος είναι υπέρ της εξορυκτικής δραστηριότητας. Είναι τουλάχιστον προσβλητικό προς την πλειοψηφία των δημοτών να κατηγορούνται ότι για χάρη του χρυσού «θέτουν σε περιορισμό τους τουριστικούς πόρους που αν υπήρχαν σε κάποια άλλη χώρα που σέβεται τον πολιτισμός της και την ιστορία της, θα ήταν τα σύμβολα της ανάπτυξης και της προβολής». Εξ ‘αλλου δεν πέρασε μια εβδομάδα από το Διεθνές Φόρουμ για τον Ορυκτό Πλούτο της Ελλάδας, όπου παρουσιάστηκε η χαρακτηριστική περίπτωση του μεγαλύτερου σε παραγωγή ευρωπαϊκού μεταλλείου χρυσού στην πόλη Κίτιλα της Φινλανδίας. Εκεί, στους γειτονικούς δήμους του Λέβι και του Ροβανιέμι η τουριστική βιομηχανία όχι μόνο ανθεί αλλά ενισχύεται από τη μεταλλευτική παρουσία. Ο πρώην δήμαρχος της πόλης Σέπο Μάουλα παρουσίασε το φινλανδικό μοντέλο που κατάφερε να «παντρέψει» μεταλλεία και επενδύσεις στον τουρισμό, χρηματοδοτώντας τις με τα ανταποδοτικά οφέλη που εισπράττει η τοπική αυτοδιοίκηση από τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Ετσι στο τουριστικό θέρετρο του Λέβι που απέχει μόλις 20 χλμ. από την Κίτιλα δημιουργήθηκαν 24.000 νέες κλίνες, δίνοντας δουλειά σε 1.300 εργαζομένους και αυξάνοντας τα ετήσια έσοδα για τη μικρή πόλη κατά 200 εκατ. ευρώ.
“Τολμώντας …. τοπικών πολυθεματικών δικτύων”
Κανείς δεν έχει αντίρρηση στα ανωτέρω τα οποία πολύ σωστά προτείνει ο κος Αβδημιώτης. Αν και κάποια από αυτά έχουν λυθεί, όπως η χρήση AΠΕ. Κανείς δεν θέλει να αποκλείσει τον εναλλακτικό τουρισμό, μόνο που δεν βλέπω να έρχεται σε αντίθεση με την εξορυκτική δραστηριότητα. Στην Χαλκιδική υπάρχει χώρος για όλους. Το γεγονός είναι να γίνει ορθολογικά η υλοποίηση επενδυτικών έργων που τόσο ανάγκη έχουμε, και να αποτινάξουμε νοοτροπίες τύπου «έξω οι ξένοι από τη γη μας», «μας δηλητηριάζουν τα παιδιά μας», «πλούτος της Χαλκιδικής είναι η ιστρορία της» και άλλες τέτοιες συνθηματολογίες που ακροβατούν στα όρια του εθνικολαϊκισμού. Να είστε σίγουρος ότι αν η Χαλκιδική δεν είχε καταντήσει αρένα άσκησης αντιπολιτευτικών πρακτικών και επίλυσης μικροπολιτικών διαφορών, τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί.
Έψαξα για Νικόλαος Κοσμίδης. Ελπίζω να μην είστε αυτός του τμήματός Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας. Τι είναι αυτά που γράφεις άνθρωπέ μου? Κήλη πάθαμε από τα γέλια!!!
Πολύ ωραία και σαφή τα επιχειρήματά σας…