Γιώργος Μπάλιας : Για την περιβαλλοντική αδειοδότηση

Ανάλυση-κριτική του νομοσχεδίου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση από το Νομικό Γιώργο Μπάλια (πηγή: Οικονική Πραγματικότητα)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΛΙΑΣ

1. Η βασική στόχευση του Νομοσχεδίου (ν/σ) που έχει εισαχθεί στην ολομέλεια της Βουλής, είναι η απορρύθμιση της περιβαλλοντικής προστασίας. Με άλλες λέξεις πρόκειται για κλασική νεοφιλελεύθερη συνταγή, πρωτοφανή για κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης(ΕΕ), και βρίσκεται σε αντίθεση με τη νομοθεσία της ΕΕ και τη νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ και του Συμβουλίου της Επικρατείας.

2. Κατ’ αρχάς το ν/σ ξεκινά με μια λαθροχειρία λέγοντας ότι οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις στην Ελλάδα ξεπερνούν τις 21.500 κάθε έτος ενώ σε άλλες χώρες είναι ελάχιστες. Η λαθροχειρία έγκειται στο ότι η πηγή της ΕΕ από την οποία παίρνει τα στοιχεία το ΥΠΕΚΑ (collection of information and data to support the impact assessment study of review of the EIA Directive, 2010) αναφέρει ότι οι περ/κές αδειοδοτήσεις στην Ελλάδα είναι 386 για το 2008 που είναι η τελευταία χρονιά για την οποία διαθέτουμε στοιχεία και όχι 21.500 (τα στοιχεία στην πηγή της ΕΕ τα έδωσε η ίδια η Ελλάδα ).
Μια άλλη λαθροχειρία ή άγνοια είναι ότι για έργα που εμπίπτουν στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας 85/337 (περιλαμβάνονται τα έργα με μικρές επιπτώσεις στο περιβάλλον), πολλά κράτη π.χ. η Ισπανία, η Αυστρία, η Γερμανία, ελέγχουν τις επιπτώσεις μέσω της διαδικασίας screening που προβλέπει η οδηγία. Η διαδικασία αυτή συνιστά περιβαλλοντικό έλεγχο από το αποτέλεσμα του οποίου θα προκύψει αν το έργο θα πρέπει να συνεχίσει να υπόκειται στην οδηγία 85/337 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει (οδηγία ΕΠΕ). Δηλαδή πρόκειται για προληπτικό περιβαλλοντικό έλεγχο που στηρίζεται στις διατάξεις της οδηγίας ΕΠΕ. Επομένως το επιχείρημα ότι χώρες σαν την Αυστρία ή το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν πολλούς φακέλους περ/κής αδειοδότησης, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, διότι οφείλεται στο παραπάνω γεγονός του προληπτικού περιβαλλοντικού ελέγχου.

3. Στο άρθρο 1 γίνεται κατάταξη των έργων ανάλογα με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Έτσι, έχουμε τα έργα κατηγορίας Α και τα έργα κατηγορίας Β. Τα έργα κατηγορίας Α υπάγονται σε περ/κή αδειοδότηση και απαιτούν Μελέτη περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ενώ τα έργα κατηγορίας Β δεν υπάγονται και δεν απαιτούν ΜΠΕ (βλ. άρθρο 8). Εδώ είναι η μεγάλη ανατροπή. Συγκεκριμένα, όλα τα έργα που περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας ΕΠΕ θα εξαιρεθούν και δεν θα υπάγονται στη διαδικασία της αδειοδότησης όπως τη θεσπίζει η οδηγία. Δηλαδή, υπολογίζεται ότι τα 2/3 των έργων που υπάγονται σήμερα στην οδηγία ΕΠΕ θα απενταχθούν και θα λαμβάνουν άδεια χωρίς έλεγχο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

4. Στο άρθρο 2 παρ. 10 υπάρχει μια σημαντική ανατροπή. Ενώ μέχρι τώρα η «Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων» (ΑΕΠΟ) ήταν προϋπόθεση για την έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης, τώρα είναι προϋπόθεση μόνο για την τελική. Αυτό σημαίνει ότι ενώ μέχρι τώρα για να εκδοθεί μια οποιαδήποτε διοικητική πράξη (π.χ. πράξη απαλλοτρίωσης, άδεια εκσκαφών ή οικοδομής κλπ) έπρεπε να υπήρχε ΑΕΠΟ, τώρα η ΑΕΠΟ θα προηγείται μόνο της τελικής πράξης (άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας). Όπως γίνεται κατανοητό ενταφιάζεται η προληπτική λειτουργία της διαδικασίας ΕΠΕ, καθώς αφού θα έχει ήδη π.χ. χτιστεί ένα κτίριο δεν νοείται να μην λάβει στη συνέχεια ΑΕΠΟ για τη δραστηριότητα που θα φιλοξενήσει. Η ρύθμιση είναι σε πλήρη αντίθεση με τη νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ και του ΣτΕ.

5. Το άρθρο 10 αναφέρεται στην αδειοδότηση σε περιοχές natura. Ενώ περιλαμβάνει μια ορθή ρύθμιση – ότι δηλαδή απαιτείται εκτός της κλασικής ΜΠΕ και ειδική οικολογική αξιολόγηση – στη συνέχεια ορίζει ότι για έργα κατηγορίας Β (στην ουσία) δεν απαιτείται ειδική οικολογική αξιολόγηση (βλ. άρθρο 10 παρ. 3 του ν/σ). Επιπλέον, ορίζεται ότι στα έργα κατηγορίας Β η ειδική οικολογική αξιολόγηση γίνεται υπό μορφή ερωτηματολογίου (άρθρο 11 παρ. 8 του ν/σ). Το ερωτηματολόγιο, πέραν των άλλων ζητημάτων που σχετίζονται με την οδηγία 92/43, θεωρήθηκε από το ΣτΕ κατά πάγια νομολογία ότι δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του νόμου. Η κατάταξη των έργων που γίνεται στο εν λόγω άρθρο του ν/σ είναι λάθος διότι η οδηγία 92/43 για τους οικοτόπους (περιοχές natura) δεν απαριθμεί τα έργα που πρέπει να υποβάλλονται σε οικολογική αξιολόγηση όπως κάνει η οδηγία 85/337 (οδηγία ΕΠΕ). Επειδή στην οδηγία 92/43 για τους οικοτόπους θεσπίζεται υποχρέωση αποτελέσματος, όλα τα έργα που γίνονται εντός τέτοιων περιοχών ή μπορεί να τις επηρεάσουν, ανεξαρτήτως μεγέθους και φύσεως, υπόκεινται σε ένα προκαταρκτικό έλεγχο και στη συνέχεια εάν προκύψει πιθανότητα επιπτώσεων υποβάλλονται σε ειδική οικολογική αξιολόγηση (άρθρο 6 (3)). Επ’ αυτού είναι πάγια η νομολογία του ΔΕΕ (βλ. Υπόθεση C-127/02 Waddenzee [2004] Συλλ Ι-7405 κ.ά).

6. Ειδικότερα, ενώ η οδηγία 85/337 για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον προβλέπει ένα οριζόντιο ex ante καθορισμό των σχεδίων και προγραμμάτων τα οποία υπάγονται στις ρυθμίσεις της, η οδηγία για τους οικοτόπους αναφέρεται ρητά σε κάθε σχέδιο το οποίο ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Για το συγκεκριμένο ζήτημα, κατά πόσο δηλαδή η απαίτηση για σύνταξη εκτίμησης των επιπτώσεων κατά το άρθρο 6(3) της οδηγίας για τους οικοτόπους πρέπει να περιορίζεται μόνο στα σχέδια που υποβάλλονται σε εκτίμηση σύμφωνα με την οδηγία 85/337, το ΔΕΚ έκρινε ότι δεν περιορίζεται μόνο σ’ αυτά αλλά περιλαμβάνει όλα όσα ‘‘ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις τοποθεσίες κοινοτικού ενδιαφέροντος’’ (Υπόθεση C-143/02 Επιτροπή κατά Ιταλίας [2003] Συλλ Ι-2877). Είναι λοιπόν αναμφισβήτητο ότι το εύρος του screening στην οδηγία για τους οικοτόπους είναι μεγαλύτερο σε σχέση με το αντίστοιχο της οδηγίας 85/337.

7. Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ειδική οικολογική αξιολόγηση εάν δεν υπάρχει σχέδιο διαχείρισης του τόπου διότι μόνο μέσω του σχεδίου θα γνωρίζουμε εάν η κατάσταση της διατήρησης ενός φυσικού οικοτόπου ή ενός είδους θεωρείται ικανοποιητική (άρθρο 1 της οδ. 92/43). Προς αυτή την κατεύθυνση είναι άλλες εθνικές νομοθεσίες (Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία, Φινλανδία κ.ά).
Με βάση τα παραπάνω η σχετικές ρυθμίσεις του άρθρου 10 και του άρθρου 11 αντίκεινται στη νομοθεσία της ΕΕ και στη νομολογία του ΔΕΕ και του ΣτΕ και πρέπει να αποσυρθούν.

8. Η ρύθμιση του άρθρου 16 για τους αξιολογητές ΜΠΕ είναι απαράδεκτη διότι θα οξύνει ακόμη περισσότερο την αδιαφάνεια και την ανισορροπία ισχύος (πολιτικής και οικονομικής) που υπάρχει ήδη μεταξύ της επιχειρηματικότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι αξιολογητές θα πληρώνονται από τους επιχειρηματίες (άρθρο 17 παρ. 3 εδ ζ του ν/σ) και είναι λογικό να υποστηρίζουν τον εργοδότη τους. Και αυτό όταν σε άλλες χώρες (π.χ. ΗΠΑ, Καναδάς) ούτε η ΜΠΕ (πολλώ δε μάλλον η αξιολόγησή τους) δεν διενεργείται με έξοδα των φορέων των έργων αλλά από τις αρμόδιες αρχές. Τέλος, οι ρυθμίσεις για την πληροφόρηση και τη συμμετοχή (άρθρο 19) είναι ασαφείς και δεν περιλαμβάνουν, ως όφειλαν, τα ελάχιστα που προβλέπει η σύμβαση Άαρχους και η οδ. 2003/35. Απλώς παραπέμπει σε μελλοντικές ΥΑ. Και αυτή η ρύθμιση (με την επιφύλαξη των μελλοντικών ρυθμίσεων με ΥΑ) είναι αντίθετη προς τη νομοθεσία της ΕΕ και τη νομολογία του ΔΕΕ και πρέπει να αποσυρθεί.

Οι υπογραμμίσεις επί του κειμένου είναι της “Οικονικής”. Η “Οικονική” σχολιάζει επίσης και την άποψη της ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας) για το Νομοσχέδιο.  Εχει ενδιαφέρον το σχόλιο, διαβάστε το:

Είθισται οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι «λόγιοι» του περιβαλλοντικού χώρου να γκρινιάζουν απέναντι σε διάφορες, νομοθετικές κυρίως ρυθμίσεις, που προωθεί η εξουσία. Είθισται να πλειοδοτούν, να είναι γενικώς πιο «μαξιμαλιστές» και απαιτητικοί. Να υπενθυμίζουν υποσχέσεις, να επικαλούνται θεσμικά κεκτημένα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν οργανώσεις που λειτουργούν ως ιδεολογικοί «ιμάντες μεταβίβασης» – από τον Υπουργό στο πόπολο.

Στη περίπτωση των «περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων», που είναι σημαντικότατες για τον έλεγχο των έργων και την υπεράσπιση της (όποιας…) ποιότητας ζωής, η ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας) εκπέμπει τη «γραμμή» του Υπουργού Περιβάλλοντος Παπακωνσταντίνου όταν βάζει σε πρώτο πλάνο την «θετική κατεύθυνση της απλοποίησης και κωδικοποίησης των διαδικασιών», μέσα στο Σχέδιο Νόμου, που κατέθεσε το ΥΠΕΚΑ. Για την ιστορία η ΕΛΕΤΑΕΝ έχει συνηγορήσει ή εμπνεύσει αιολικά έργα, πολλά από τα οποία ήταν καταστρεπτικά για τη φύση και το τοπίο.