Νέα μελέτη: Το κόστος της σύγκρουσης εταιρειών με κοινότητες σταματάει μεγάλα έργα εξόρυξης

Κάποιοι λένε ότι όλα έχουν αποφασιστεί. Κάποιοι λένε ότι είμαστε πολύ μικροί για να κάνουμε οτιδήποτε. Σε όλο τον κόσμο τα ίδια λένε. Και σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι πετυχαίνουν και με τον αγώνα τους καταφέρνουν να σταματήσουν καταστροφικά έργα γιατί οι αντιδράσεις πληγώνουν τις εταιρείες εκεί που πονάνε περισσότερο: στα οικονομικά τους μεγέθη.

Διαβάστε σε μετάφραση το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Jason Koebler Local Protesters Are Killing Big Oil and Mining Projects Worldwide από το VICE | Motherboard. Η μελέτη “Costs of Company-Community Conflict in the Extractive Sector” στην οποία βασίστηκε το άρθρο είναι διαθέσιμη εδώ.

Φωτογραφία από διαδήλωση στη Νέα Ζηλανδία

 Τοπικοί διαδηλωτές “σκοτώνουν” μεγάλα έργα εξόρυξης και πετρελαίου σε όλο τον κόσμο

Οι πολυεθνικές εταιρείες είναι διαβόητες για την εξώθηση ιθαγενών από τη γη τους προκειμένου να ανοίξουν ένα νέο μεταλλείο χρυσού, να εξορύξουν πετρέλαιο ή με άλλο τρόπο να να εξάγουν τους τοπικούς πόρους. Για δεκαετίες υπήρχε η άποψη ότι η αντίδραση ήταν τόσο περιορισμένη όσο και αναποτελεσματική, αλλά νέα στοιχεία δείχνουν ότι οι διαμαρτυρίες των ντόπιων κατοίκων είναι αποτελεσματικές, εξαιρετικά δαπανηρές για τις εταιρείες και συχνά οδηγούν σε ουσιαστικές αλλαγές ή σε ολική εγκατάλειψη του έργου.

Ερευνητές στο “Κέντρο για την Κοινωνική Ευθύνη στη Mεταλλεία” πήραν συνέντευξη από εργαζόμενους σε αρκετές δεκάδες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που ασχολούνται με εξορυκτικές δραστηριότητες και διαπιστώθηκε ότι οι εταιρείες όλο και περισσότερο έρχονται αντιμέτωπες με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της δράσης τους και ότι αυτό τις πληγώνει εκεί όπου πονάνε περισσότερο: στα οικονομικά μεγέθη τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ντάνιελ Φρανκς, εξέτασαν 50 προγραμματισμένα μεγάλα εξορυκτικά έργα (γεωτρήσεις πετρελαίου, κατασκευές νέων ορυχείων, τέτοια πράγματα) και διαπίστωσαν ότι στα μισά ακριβώς, ο τοπικός πληθυσμός ξεκίνησε κάποιο είδος «αποκλεισμού του έργου”. Στο 40% των έργων υπήρξε θάνατος ως αποτέλεσμα μιας φυσικής διαμαρτυρίας και 15 από τα σχέδια ανεστάλησαν ή εγκαταλείφθηκαν τελείως , σύμφωνα με τη μελέτη του Φράνκς που δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών εδώ .

“Υπάρχει μια διαδεδομένη λανθασμένη εντύπωση ότι οι τοπικές κοινότητες είναι ανίσχυρες μπροστά σε μεγάλες εταιρείες και κυβερνήσεις” δήλωσε ο Φρανκς. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η κινητοποίηση της τοπικής κοινότητας μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική στο να αυξήσει το κόστος για τις επιχειρήσεις”.

Ο αριθμός των έργων του δείγματος της μελέτης που επηρεάζεται από τις τοπικές αντιδράσεις. Εικόνα : PNAS

Ο λόγος που αυτά τα έργα, όπως το μεταλλείο χρυσού Minas Conga στο βόρειο Περού και το έργο εξόρυξης βωξίτη Lanjigarh στην  Ορίσα της Ινδίας, εγκαταλείφθηκαν, δεν προέκυψε από κάποιο αίσθημα κοινωνικής ευθύνης να μην μολύνουν το περιβάλλον ή να μην εκδιώξουν τους ανθρώπους από τη γη τους. Ήταν επειδή οι ​ διαδηλώσεις και οι επακόλουθες κυβερνητικές αντιδράσεις ήταν τόσο μεγάλες που έγινε οικονομικά ασύμφορo να προχωρήσουν.

Οι καθυστερήσεις, ακόμη και νωρίς σε ένα έργο, μπορεί να είναι εξαιρετικά δαπανηρές – σε ένα μεγάλο έργο εξόρυξης, απώλεια εσόδων $ 20 εκατομμύριων την εβδομάδα δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες της μελέτης, μια καθυστέρηση εννέα μηνών σε ένα μεταλλείο της Λατινικής Αμερικής κοστίσε στην εταιρεία $ 750 εκατομμύρια. Διαδηλώσεις που έκλεισαν τις γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος σε ένα άλλο έργο κόστισαν $ 750.000 την ημέρα. Ακόμη και πριν ξεκινήσουν οι γεωτρήσεις ή η εξόρυξη, οι χαμένοι μισθοί και οι καθυστερήσεις στο ξεκίνημα μπορεί να κοστίσουν $ 50.000 την ημέρα όταν τα  έργα αναγκάζονται να σταματήσουν αφού έχουν αρχίσει.

Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι διαμαρτυρίες είχαν μεγαλύτερη επιτυχία όταν συνέβαιναν νωρίς, κατά τη διάρκεια της μελέτης σκοπιμότητας και των φάσεων κατασκευής του έργου.

“Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή το έργο είναι μικρότερης κλίμακας και ως εκ τούτου πιο εύκολο να αμφισβητηθεί, αλλά και γιατί στα μεταγενέστερα στάδια του κύκλου του έργου, έχει πέσει κεφάλαιο σε μια περιοχή, οι αλλαγές γίνονται δαπανηρές, έσοδα αρχίζουν να δημιουργούνται και υπάρχουν αυξημένα κίνητρα για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να «υπερασπιστούν» τις επενδύσεις τους”, έγραψε ο Φρανκς.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η πρόσβαση στο Διαδίκτυο επιτρέπουν σε αυτόχθονες και τοπικές ομάδες να οργανωθούν πιο γρήγορα, να μάθουν από άλλους που είχαν επιτυχείς διαμαρτυρίες και να συνδεθούν με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και ανθρωπιστικές οργανώσεις που μπορούν να βοηθήσουν να βγάλουν τις ιστορίες τους έξω σε ολόκληρο τον κόσμο.

“Υπήρξε μια μεγάλη αλλαγή στη νοοτροπία των ιθαγενών πληθυσμών, πράγματα όπως το Facebook τους επιτρέπουν να μην είναι τόσο αφελείς”, μου είπε η Κέλυ Σουινγκ, μια ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Βοστώνης η οποία εργάζεται σε μια περιοχή του Αμαζονίου στο Εκουαδόρ, που σήμερα αγωνίζεται ενάντια σε προτεινόμενα έργα εξόρυξης πετρελαίου, είπε . “Κοιτάνε τι έχει συμβεί, ας πούμε στο Περού, και βλέπουν ότι ο πολιτισμός τους έχει πάει κατά διαόλου. Ξαφνικά τα δώρα που οι εταιρείες προσφέρουν, όπως βάρκες και εκπαίδευση και σύγχρονη ιατρική, δεν είναι η πανάκεια που κάποτε φαινόταν να είναι“.

Οι εταιρείες από την πλευρά τους μαθαίνουν πώς να προβλέπουν αυτές τις καταστάσεις και μερικοί από τους ερωτηθέντες (όλες οι ταυτότητες και οι συγκεκριμένες απαντήσεις διατηρήθηκαν εμπιστευτικές) δήλωσαν ότι οι τοπικές αντιδράσεις μπορούν να προβλεφθούν και να ποσοτικοποιηθούν πριν λάβουν χώρα.

“Αρκετοι από τους ερωτηθέντες ήταν έντονα της άποψης ότι οι αφορμές και τα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης εταιρείων και κοινοτήτων και το κόστος τους είναι προβλέψιμα και ότι υπάρχουν προσεγγίσεις, διαδικασίες και πρότυπα διαθέσιμα στις εταιρείες ώστε να αποφύγουν τις συγκρούσεις και να αναπτύξουν εποικοδομητικές σχέσεις με τους φορείς της κοινότητας”, έγραψε ο Φρανκς.

Σε πολλές εταιρείες, έγραψε ο Φρανκς, οι ανώτεροι που εγκρίνουν τα μεγάλα έργα ξεχνούν εντελώς ότι το έργο τους θα μπορούσε να έχει κάποιου είδους κοινωνικές ή περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Για να το αντιμετωπίσουν αυτό, οι εταιρείες προσλαμβάνουν «μεταφραστές» που είναι σε θέση να εντοπίζουν τα δυνητικά κοινωνικά προβλήματα και να τα μεταφράζουν σε μια γλώσσα που τα στελέχη μπορούν να καταλάβουν: το χρήμα.

«Η μετάφραση χρειάζεται άτομα μέσα στους οργανισμούς (σ.σ. τις εταιρείες) που να μπορούν να δουλέψουν μεταξύ των λειτουργικών, οργανωτικών και εννοιολογικών ορίων, να μπορούν να δουλέψουν σε περισσότερες από μία «γλώσσες» και να ερμηνεύσουν πώς ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός κίνδυνος μεταφράζεται σε κόστος για τις επιχειρήσεις. Η ανάγκη για εσωτερικούς «μεταφραστές» υποδηλώνει ότι αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις στις εταιρείες δεν έχουν επί του παρόντος τα απαραίτητα μοντέλα για να εσωτερικεύσουν τις εξωτερικές επιδράσεις και να μεταφράσουν τον κοινωνικό κίνδυνο προς τα μέσα” , έγραψε ο Φρανκς.

Ο Φράγκς έγραψε ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι οι εταιρείες στην πραγματικότητα δεν θέλουν να εξασφαλίσουν ότι μεταχειρίζονται σωστά τους ντόπιους – ότι οι  ανησυχίες τους για μόλυνση του πόσιμου νερού, καταστροφή του περιβάλλοντος και κινδύνους για τη δημόσια υγεία, δεν παραμερίζονται απλά. Σημείωσε επίσης ότι «ορισμένοι βλέπουν τους προβληματισμούς που σχετίζονται με τα “ενδιαφερόμενα μέρη” (σ.σ. τους κατοίκους) ως προαιρετικά «πρόσθετα» στις ευρύτερες ρυθμιστικές διαδικασίες για τα εν λειτοργία έργα”.

Τότε η πρόκληση για αυτά τα  “ενδιαφερόμενα μέρη” είναι να διασφαλίσουν πως ότι και να γίνει, θα κάνουν το έργο τόσο δύσκολο να ολοκληρωθεί που αυτά τα “πρόσθετα” θα γίνουν τόσο δαπανηρά που θα οδηγήσουν στο “θάνατο” του έργου. Φαίνεται ότι, σε έναν αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων, αυτό συμβαίνει πραγματικά.