Toυ Τάσου Σαραντή / ΕΦ.ΣΥΝ.
Ορισμένα από τα πιο εκπληκτικά οικοσυστήματα του πλανήτη, από τα ελάχιστα που δεν είχαν αλλοιωθεί μέχρι πρόσφατα από τον ανθρώπινο παράγοντα, κινδυνεύουν με ολοκληρωτική καταστροφή από την αναπτυσσόμενη βιομηχανία εξορύξεων από τον βυθό της θάλασσας για μέταλλα όπως ο χαλκός, ο μόλυβδος και ο ψευδάργυρος.
Σχεδόν τα δύο τρίτα των εκατοντάδων ειδών μαλακίων που ζουν στα βάθη της θάλασσας κινδυνεύουν με εξαφάνιση, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που κρούει ακόμη έναν κώδωνα κινδύνου που αφορά τις επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα από τις εξορύξεις στον βυθό της θάλασσας.
Οι υδροθερμικοί αεραγωγοί βαθέων υδάτων (θερμές πηγές στον πυθμένα του ωκεανού) φιλοξενούν μερικά από τα πιο εκπληκτικά είδη στον πλανήτη μας. Αυτά τα ακραία οικοσυστήματα τροφοδοτούνται, όχι από τη φωτοσύνθεση που προκαλείται από το φως του ήλιου που έχουμε συνηθίσει, αλλά από την ενέργεια από το υπερθερμασμένο θαλασσινό νερό, πλούσιο σε ορυκτά, που εκτοξεύεται από οπές στον πυθμένα της θάλασσας. Αυτό υποστηρίζει ακμάζουσες και μοναδικές κοινότητες ζώων με πυκνότητα ζωής που συναγωνίζεται τα τροπικά δάση ή τους κοραλλιογενείς υφάλους.
Από τους γιγάντιους κόκκινους σωληνοσκώληκες μέχρι τα σαλιγκάρια με σιδερένιο κέλυφος, αυτά τα είδη κάποτε θεωρούνταν ανέγγιχτα από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά αυτό μπορεί να μην ισχύει για πολύ καιρό. Σήμερα, υπάρχουν τουλάχιστον 600 γνωστοί υδροθερμικοί αεραγωγοί παγκοσμίως και ο καθένας έχει περίπου το ένα τρίτο του μεγέθους ενός γηπέδου ποδοσφαίρου.
Η επερχόμενη απειλή γι’ αυτά τα μοναδικά οικοσυστήματα είναι το αυξανόμενο βιομηχανικό ενδιαφέρον για τη βαθιά θάλασσα το οποίο στοχεύει στην εξόρυξη μετάλλων όπως ο χαλκός, ο μόλυβδος και ο ψευδάργυρος, που σχηματίζουν τους πανύψηλους υδροθερμικούς αεραγωγούς. Με τη Διεθνή Αρχή για τον Βυθό της Θάλασσας, ένα όργανο του ΟΗΕ που είναι αρμόδιο για τη διαχείριση του θαλάσσιου πυθμένα πέρα από τις εθνικές δικαιοδοσίες, να έχει ήδη χορηγήσει 31 διερευνητικές συμβάσεις εξόρυξης βαθέων υδάτων, επτά από αυτές σε υδροθερμικούς αεραγωγούς.
Καταστροφή βιότοπων
Δεν είναι ακόμη σαφές πώς ακριβώς αυτές οι τεράστιες μηχανές εξόρυξης θα επηρεάσουν τον βυθό της θάλασσας. Αλλά δεν υπάρχει λόγος να περιμένουμε ότι θα είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον από τις εξορύξεις στην ξηρά. Το λιγότερο, αυτές οι εξορύξεις θα καταστρέψουν τους βιότοπους και θα απελευθερώσουν τοξικά νέφη ιζημάτων, επομένως οι επιστήμονες συμφωνούν ότι δεν είναι καλά νέα για τα πλάσματα των βαθέων υδάτων.
Προκειμένου να πραγματοποιήσουν την έρευνά τους, οι επιστήμονες του Βασιλικού Πανεπιστημίου στο Μπέλφαστ συνεργάστηκαν με τη Διεθνή Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), η οποία δημοσιεύει την «Κόκκινη Λίστα των Απειλούμενων Ειδών». Η Κόκκινη Λίστα χρησιμοποιεί μια σειρά από κατηγορίες, όπως «απειλούμενο» ή «κρίσιμα απειλούμενο», για να αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις απειλές και να ενημερώσει όλους για τον κίνδυνο εξαφάνισης που αντιμετωπίζουν τα είδη. Στη συνέχεια, εφάρμοσαν τα κριτήρια της Κόκκινης Λίστας σε 184 εντοπισμένα είδη μαλακίων (σαλιγκάρια, δίθυρα κ.λπ.), μια από τις πιο κυρίαρχες ομάδες στους υδροθερμικούς αεραγωγούς.
Οπως διαπιστώθηκε, σχεδόν τα δύο τρίτα εξ αυτών απειλούνται με εξαφάνιση από την εξόρυξη βαθέων υδάτων, με περισσότερο από το 20% να αναφέρονται ως «άκρως απειλούμενα». Πολλά από αυτά τα είδη διαβιώνουν στα χωρικά ύδατα χωρών που έχουν χορηγήσει άδειες εξόρυξης βαθέων υδάτων, όπως η Ιαπωνία και η Παπούα Νέα Γουινέα. Μόνο 25 είδη προστατεύονται πλήρως από την εξόρυξη βαθέων υδάτων με τοπικά μέτρα διατήρησης της βιοποικιλότητας, όπως στις Αζόρες και στο Μεξικό.
Ενα είδος, το σαλιγκάρι δράκος, είναι γνωστό μόνο από μία τοποθεσία υδροθερμικού αεραγωγού, περίπου στο μέγεθος δύο γηπέδων ποδοσφαίρου, στον Ινδικό Ωκεανό. Αυτή η περιοχή του θαλάσσιου πυθμένα υπόκειται σε ένα από τα συμβόλαια εξόρυξης (φάσης εξερεύνησης) που συμφωνήθηκαν από τη Διεθνή Αρχή Βυθού και ως εκ τούτου το σαλιγκάρι δράκος, ένα είδος που ανακαλύφθηκε μόλις το 2017, θεωρείται πλέον άκρως απειλούμενο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι ίδιοι κίνδυνοι απειλούν τα μαλακόστρακα ή οποιοδήποτε άλλο είδος εξαρτάται από τους αεραγωγούς.
Οικοσυστήματα υπό απειλή
Οι υδροθερμικοί αεραγωγοί δεν είναι ο μόνος στόχος της βιομηχανίας εξόρυξης βαθέων υδάτων. Υπάρχουν συμβόλαια για την εξόρυξη σβώλων μετάλλου σε μέγεθος πατάτας που ανακαλύφθηκαν διάσπαρτα στον πυθμένα της θάλασσας και των πλούσιων σε κοβάλτιο φλοιών υποβρύχιων βουνών. Και αυτά τα οικοσυστήματα φιλοξενούν ομοίως μια σειρά από μοναδικά είδη που μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες έως χιλιετίες για να ανακάμψουν από τυχόν επιχειρηματικές δραστηριότητες, αν δεν αφανιστούν παντελώς.
Γιατί έχουν σημασία όλα αυτά; Η εξόρυξη βαθέων υδάτων που υπονομεύει τη βιωσιμότητα των ειδών τους είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα. Ο βυθός της θάλασσας προορίζεται να είναι η «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας», όπως ορίζεται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, ωστόσο είναι εύκολο να ξεχάσουμε τη βαθιά θάλασσα και τα πολλά της θαύματα.
Περισσότερο από το 80% των ωκεανών παραμένει μη χαρτογραφημένο, απαρατήρητο και ανεξερεύνητο και, ήδη, υπάρχει διαμάχη κυβερνήσεων, ομάδων της κοινωνίας των πολιτών και επιστημόνων, οι οποίοι λένε ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι αναπόφευκτη και πιθανόν να είναι μόνιμη αν προχωρήσει.
Ωστόσο, η Διεθνής Αρχή για τον Βυθό συνεδρίασε στις αρχές του μήνα στο Κίνγκστον της Τζαμάικας για να συμφωνήσει την πορεία για την οριστικοποίηση των κανονισμών που θα επιτρέψουν την υποθαλάσσια εξόρυξη κοβαλτίου, νικελίου και άλλων μετάλλων έως τον Ιούλιο του 2023.
● Με πληροφορίες από Guardian και Conversation.