Τροποποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης μόνο για το μεταλλείο Σκουριών χωρίς αξιολόγηση. Στον πάγο οι καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου
Της Λούλης Σταυρογιάννη / AΥΓΗ
Οχι μόνο ευτελίζει τη διαδικασία της περιβαλλοντικής αξιολόγησης έργων και δραστηριοτήτων ως προς τις επιπτώσεις τους η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, αλλά ουσιαστικά βάζει στον πάγο τις αρμόδιες υπηρεσίες προς εξυπηρέτηση της Ελληνικός Χρυσός.
Έτσι, για τη μεγαλοβδομαδιάτικη απόφαση (Πέμπτη 29 Απριλίου) με την οποία τροποποιούνται οι περιβαλλοντικοί της 201745/26.7.2011 ΑΕΠΟ: «Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων για τα έργα: α) Μεταλλευτικές – Μεταλλουργικές Εγκαταστάσεις Μεταλλείων Κασσάνδρας και β) Απομάκρυνση, καθαρισμός και αποκατάσταση χώρου απόθεσης παλαιών τελμάτων Ολυμπιάδας» της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός ΑΕΜΒΧ στον Νομό Χαλκιδικής, μόνο για το μεταλλείο Σκουριών, η μοναδική υπηρεσία που γνωμοδότησε είναι αυτή των υδάτων. Ακόμη και η Διεύθυνση Προστασίας Δασών εξέφρασε την άποψή της επί προκαθορισμένου διαδικαστικού ερωτήματος, για να αποφανθεί στις 16 Μαρτίου ότι «με γνώμονα το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, ακολουθητέας της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης, η έγκριση επέμβασης ενσωματώνεται στην υπό έκδοση τροποποιηθείσα Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων επί της οποίας διαμορφώνεται το πλαίσιο της επιτρεπτής αλλαγής χρήσης εκτάσεων διεπόμενων υπό των προστατευτικών διατάξεων της δασικής νομοθεσίας».
Οι αποκλεισμένες αρμόδιες υπηρεσίες
Οι υπόλοιπες καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες είχαν αποκλειστεί επισήμως από τις 19 Φεβρουαρίου με φιρμάνι της Γενικής Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής προς τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης υπό τον τίτλο «παροχή έγγραφων κατευθύνσεων για την αξιολόγηση της Μελέτης Περιβάλλοντος για την τροποποίηση των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων του υποέργου Σκουριών, των Μεταλλευτικών – Μεταλλουργικών Εγκαταστάσεων Μεταλλείων Κασσάνδρας».
Η τροποποίηση αφορά μεταξύ άλλων την κατάργηση της εγκατάστασης αποβλήτων εμπλουτισμού και εκσκαφής ορυκτών στη θέση «Λοτσάνικο» και τον επανασχεδιασμό της αντίστοιχης στον Καρατζά Λάκκο, η οποία χαρακτηρίζεται Ενιαία Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Εξορυκτικών Αποβλήτων (ΕΟΕΔΕΑ) μαζί με πλήθος συνοδών έργων και λοιπών βοηθητικών εγκαταστάσεων. Εισάγεται δε η τεχνολογία αφύγρανσης των αποβλήτων πριν την απόθεσή τους σε ξηρή μορφή. Παρά ταύτα, η Διεύθυνση Διαχείρισης Αποβλήτων αγνοήθηκε όπως και αντίστοιχες Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας, Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας όπως και ο φορέας διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής Βόλβης – Κορώνειας Χαλκιδικής.
Η Μελέτη Περιβάλλοντος για την τροποποίηση των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) η οποία κατατέθηκε από την Ελληνικός Χρυσός τον Οκτώβριο του 2020 στο ΥΠΕΝ συνοδεύεται και από σειρά άλλων μελετών, εκθέσεων, εγγράφων. Ήτοι: Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων – Εγκατάσταση Απόθεσης Υποέργου Σκουριών (αριθμεί 528 σελίδες), Ετήσια Έκθεση Προγράμματος Παρακολούθησης του έργου και της ποιότητας περιβάλλοντος – Έτος 2018 για τις μεταλλευτικές – μεταλλουργικές εγκαταστάσεις των μεταλλείων Κασσάνδρας, Πρόγραμμα Παρακολούθησης Οικολογικών Στοιχείων στις περιοχές ανάπτυξης έργων της εταιρείας – Τελική Αναφορά 2017 – Τελικά Συμπεράσματα, Σεισμοί στην ευρύτερη περιοχή μελέτης (1964-2019), Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές και Αποτίμηση της αναμενόμενης επίδρασης στην ποιότητα αέρα στην περιοχή γύρω από το έργο της Ελληνικός Χρυσός.
Υπενθυμίζεται ότι η αποικιοκρατική αναθεωρημένη σύμβαση και το νέο επενδυτικό σχέδιο υπογράφηκε από την εταιρεία και το Ελληνικό Δημόσιο στις 5 Φεβρουαρίου και κατατέθηκε στη Βουλή προς κύρωση μετά από ένα μήνα, στις 5 Μαρτίου, ενώ το επενδυτικό σχέδιο είχε υποβληθεί στο ΥΠΕΝ από τον Νοέμβριο του 2019.
Γνωμοδότηση χωρίς… γνώμη
Στο έγγραφο με ημερομηνία 19 Φεβρουαρίου αναφέρεται λοιπόν ότι από την τροποποίηση του έργου επέρχεται «μη ουσιώδης μεταβολή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων» και επομένως δεν απαιτείται νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, άρα και εκκίνηση της διαδικασίας δημοσιότητας, διαβούλευσης, αξιολόγησης κ.λπ., ενώ επιχειρείται ανεπιτυχώς να δικαιολογηθεί πώς επελέγησαν μόνο δύο υπηρεσίες να γνωμοδοτήσουν… Και για να χρυσωθεί η άνωθεν παραγγελία, εξηγείται μεταξύ άλλων:
«Σε περίπτωση που υποβληθεί φάκελος τροποποίησης της ΑΕΠΟ, αυτός αξιολογείται από την υπηρεσία και κρίνεται εάν επέρχεται ουσιώδης ή μη μεταβολή των επιπτώσεων του έργου στο περιβάλλον. Εάν δεν επέρχεται ουσιώδης μεταβολή, τότε η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή είτε εγκρίνει την προτεινόμενη τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων είτε επιβάλλει τυχόν πρόσθετους όρους, αναγκαίους κατά την κρίση της. Στο πλαίσιο του φακέλου τροποποίησης εξετάζονται οι μεταβολές των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις σχεδιαζόμενες διαφοροποιήσεις στον σχεδιασμό του εκάστοτε έργου. Συνεπώς, έχοντας υπόψη πως από τον Φάκελο Τροποποίησης του έργου προκύπτουν σχεδιαζόμενες τροποποιήσεις αφορούσες είτε τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου, είτε διαμορφώσεις επί του υπάρχοντος έργου, προκρίνεται η συνέχιση της διαδικασίας τροποποίησης περιβαλλοντικών όρων και όχι η υποβολή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΜΠΕ για το σύνολο του έργου εκ νέου. Εκ του νόμου δεν στερείται η αδειοδοτούσα αρχή το δικαίωμα να ζητήσει απόψεις από τις πλέον αρμόδιες υπηρεσίες και να κρίνει το ουσιώδες ή μη της εκάστοτε τροποποίησης. Ο Φάκελος τροποποιήσεως δύναται να αποσταλεί συνεπώς από την αδειοδοτούσα αρχή, κατά την κρίση της, στις εκάστοτε καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες προκειμένου να ελεγχθεί η συμβατότητα της σχεδιαζόμενης τροποποίησης με τις θεσμοθετημένες δεσμεύσεις. Αυτή η διακριτική ευχέρεια της αδειοδοτούσας αρχής να ζητήσει διευκρινίσεις από τις υπηρεσίες σχετικά με τη συμβατότητα μιας σχεδιαζόμενης τροποποίησης με το νέο θεσμικό πλαίσιο δεν εντάσσεται στη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης (η οποία εκ του νόμου είναι υποχρεωτική σε περίπτωση ουσιωδών μεταβολών για τροποποιήσεις θεμάτων τα οποία εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων άλλων υπηρεσιών σύμφωνα με το άρθρο 6 εδ. ββ του Ν. 4014/11), αλλά αποτελεί στάδιο διασφάλισης της νομιμότητας της τροποποιούμενης απόφασης κατά το οποίο η αδειοδοτούσα αρχή δύναται, κατά τον έλεγχο του σχεδίου, να υποβοηθηθεί στον έλεγχο της εκάστοτε πραγματικής και νομικής κατάστασης από φορείς που διαθέτουν την πληρέστερη δυνατή γνώση του τροποποιούμενου αντικειμένου».
Ως προς την αποστολή του φακέλου τροποποίησης στη Διεύθυνση Προστασίας Δασών, ζητείται να εξακριβωθεί αν οι εκδοθείσες έως τώρα εγκρίσεις επέμβασης στις δασικές εκτάσεις «δύναται να ενσωματωθούν στο πλαίσιο τροποποίησης της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του συγκεκριμένου έργου»… Η γνώμη της Υπηρεσίας Υδάτων ήταν απαραίτητη «ώστε να ελεγχθεί η συμβατότητα των προτεινόμενων τροποποιήσεων με τη νομοθεσία για την προστασία των υδατικών πόρων, τη διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη σχετική κείμενη νομοθεσία και τα οικεία εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης».
Αντίθετα, οι άλλες συναρμόδιες υπηρεσίες, π.χ. Βιοποικιλότητας ή ο Φορέας Διαχείρισης Κορώνειας – Βόλβης, κατά την… κρίση της αδειοδοτούσας αρχής δεν χρειάστηκε να ελέγξουν τη συμβατότητα των τροποποιήσεων με το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της φύσης. Τι κι αν στη Μελέτη Περιβάλλοντος του φακέλου καταγράφεται η περιοχή GR1270012 Όρος Χολομώντας του δικτύου Natura 2000, με ποσοστό 32,8% της έκτασής της να βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή μελέτης και 1,13% «στην άμεση περιοχή μελέτης». Ή το Καταφύγιο Άγριας Ζωής Κ129 «Σκουριές – Καστέλι – Κάκαβος (Μεγάλης Παναγίας – Γοματίου – Ιερισσού – Σταγείρων)» με το 12,52% της έκτασής του «εντός της περιοχής επέμβασης»…
Δίχως τέλος οι εξυπηρετήσεις
Παράταση των ίδιων περιβαλλοντικών όρων για διαφορετικές δραστηριότητες
Ήδη έχει παραταθεί σκανδαλωδώς η ισχύουσα περιβαλλοντική αδειοδότηση της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. για άλλα τέσσερα χρόνια, έως τις 26.7.2025, όταν με την αναθεωρημένη σύμβαση και το νέο επενδυτικό σχέδιο οι δραστηριότητές της τροποποιούνται άρδην ή όταν αποδεδειγμένα παραβιάζει συστηματικά τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους και της έχουν επιβληθεί πρόστιμα πάνω από μισό εκατ. ευρώ για σοβαρή υποβάθμιση του περιβάλλοντος (ρύπανση υδάτων, εδάφους).
Το βασικότερο είναι ότι, μετά την αξιολόγηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και την Κοινή Υπουργική Απόφαση πριν από 10 χρόνια, στις 26.7.2011, η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για τα έργα «Μεταλλευτικές – μεταλλουργικές εγκαταστάσεις μεταλλείων Κασσάνδρας» και «Απομάκρυνση, καθαρισμός και αποκατάσταση χώρου απόθεσης παλαιών τελμάτων Ολυμπιάδας» έγινε με την ανεφάρμοστη μέθοδο μεταλλουργίας της ακαριαίας τήξης. Τώρα η μεταλλουργία για την καθετοποίηση της παραγωγής μετατρέπεται σε προαιρετική.
Η παράταση μέσω διαπιστωτικής πράξης (αναρτήθηκε στη Διαύγεια στις 30 Μαρτίου) της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του ΥΠΕΝ, με ημερομηνία 24 Μαρτίου, μία ημέρα αφότου δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ η νέα συμφωνία, «πάτησε» σε διάταξη του αντιπεριβαλλοντικού Νόμου Χατζηδάκη. Βάσει αυτής, τα έργα ή δραστηριότητες που διαθέτουν σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης ISO 14001 ή άλλο αντίστοιχο σε λειτουργία, η διάρκεια ισχύος της ΑΕΠΟ παίρνει τράτο συν τέσσερα έτη και για όσο χρόνο το σύστημα αυτό βρίσκεται σε ισχύ…
Παρατάθηκε η περιβαλλοντική αδειοδότηση για μια βαριά δραστηριότητα, όπως είναι οι εξορύξεις, με όχημα τα συστήματα ΙSO περιβαλλοντικής διαχείρισης που αφορούν το εσωτερικό διοικητικό και λειτουργικό μοντέλο μιας εταιρείας ή επιχείρησης, π.χ. περιβαλλοντική εκπαίδευση των εργαζομένων ή μείωση της κατανάλωσης χαρτιού μέσω ηλεκτρονικής διακίνησης των εγγράφων.
Ως γνωστόν, η αδειοδότηση τον Ιούλιο του 2011 έγινε με την προγενέστερη και απαρχαιωμένη νομοθεσία, αφού στο τέλος της ίδιας χρονιάς τα νέα δεδομένα και βάσει των κοινοτικών Οδηγιών για την περιβαλλοντική αξιολόγηση έργων και δραστηριοτήτων ενσωματώθηκαν σε νόμο του τότε ΥΠΕΚΑ. Το αίτημα για την έκδοση διαπιστωτικής πράξης παράτασης ισχύος της ΑΕΠΟ υποβλήθηκε από την εταιρεία στις 3 Μαρτίου, δύο ημέρες πριν κατατεθεί στη Βουλή η ληστρική εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος αναθεωρημένη σύμβαση.
Έτσι απλά, χωρίς δημοσιότητα, χωρίς διαβούλευση, η απόφαση καταλήγει πως «βάσει των συνημμένων στην αίτηση πιστοποιητικών ISO 14001:2004 και ISO 14001:2015 (αρ. πιστοποιητικών της Hellenic Lloyd’s S.A.: PIR 6011081/A/16.9.2014, 10031415/1.1.2017, 10137122/26.9.2018 και 10308082/16.11.2020) διαπιστώνεται ότι το έργο της ΑΕΠΟ διαθέτει εν ισχύι Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ISO 14001 για ένα τουλάχιστον έτος πριν από την παρέλευση της προθεσμίας ανανέωσης της ΑΕΠΟ. Συνεπώς, βάσει της παρ. 8.α του άρθρου 2 του Ν. 4014/11, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του από τον Ν. 4685/20, η διάρκεια ισχύος της σχετικής ΑΕΠΟ παρατείνεται για τέσσερα έτη, ήτοι έως 26.7.2025, και για όσο χρόνο το σύστημα ISO 14001 βρίσκεται σε ισχύ».
Είναι η πρώτη πράξη της διοίκησης μετά την κύρωση της σύμβασης και μπορεί να προσβληθεί δικαστικά εντός 60 ημερών, όπως και η δεύτερη (τροποποίηση της ΑΕΠΟ του 2011, «ως προς την εφαρμογή ξηράς απόθεσης στο υποέργο Σκουριών»). Αυτή ανακοινώθηκε από την Ελληνικός Χρυσός το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, προτελευταία απόφαση, η οποία αναρτήθηκε στη Διαύγεια του ΥΠΕΝ πριν από τις αργίες του Πάσχα και έως τις 5 Μαΐου…