Eldorado Gold – Intermedio #skouries

Του Σαράντη Δημητριάδη, ομότιμου καθηγητή γεωλογίας Α.Π.Θ.

Ασφαλώς και δεν έφυγε η Eldorado Gold από τη Χαλκιδική. Ούτε εξαναγκάστηκε να φύγει. Ούτε όμως θα μπορούσε εύκολα να φύγει, ακόμα και να το ήθελε. Η Eldorado (Ελληνικός Χρυσός, στην εδώ αντιπροσώπευσή της) απλώς ανέστειλε τις δραστηριότητές της στo υποέργo Σκουριών των Μεταλλείων Κασσάνδρας (και ενδεχομένως να κάνει το ίδιο και με την Ολυμπιάδα). Μεταλλείων των οποίων έχει την ιδιοκτησία, όχι απλά την άδεια εκμετάλλευσης.

Κανείς δεν σηκώνεται να φεύγει αφήνοντας πίσω του μια τεράστια περιουσία (265.000 στρέμματα γης, συν ό,τι υπήρχε σε εγκαταστάσεις από πριν και ό,τι καινούργιο έφτιαξε -ή κατέστρεψε- εκεί, συν τα υπάρχοντα κοιτάσματα, συν τις προοπτικές επέκτασης των μεταλλευτικών της ονείρων -ή ονειρώξεων που περιλαμβάνουν τη μισή σχεδόν Μακεδονία και σημαντικό μέρος της Θράκης). Πριν φύγει -αν υποθέταμε πως θέλει να φύγει- πρέπει να φροντίσει να δει τι θα κάνει με την περιουσία αυτή: πού και πώς θα την μεταβιβάσει με το μέγιστο για την ίδια οικονομικό όφελος. Να το πούμε πιο πεζά: αν είναι να φύγει η Eldorado από τη Χαλκιδική (την Ελλάδα) θα φροντίσει να το κάνει πουλώντας ακριβά το τομάρι της: στη χειρότερη περίπτωση να σώσει ο,τιδήποτε μπορεί να σωθεί, στην καλύτερη να κάνει μια όσο πιο κερδοφόρα γίνεται κίνηση αποχώρησης. Κάποιος θα μπορούσε να υποθέσει πως αυτό μπορεί να είναι τώρα το βασανιστικό μέλημα της εταιρείας. Οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία που θα μείνουν χωρίς δουλειά μετά τη φυγή της, ασφαλώς δεν θα είναι μεταξύ των θεμάτων που θα την απασχολούσαν κατά προτεραιότητα, ή και καθόλου, σε μια τέτοια υποθετική εξέλιξη.

Κανείς, πέρα από τα κορυφαία διευθυντικά στελέχη της εταιρείας και τους πολύ εξειδικευμένους δικηγόρους και συμβούλους επικοινωνίας της, δεν μπορεί να ξέρει όλες τις παραμέτρους και τον τρόπο που αυτές σταθμίστηκαν πίσω από κλειστές πόρτες στην έδρα της εταιρείας, στο Βανκούβερ, ωστε να ληφθεί στην παρούσα φάση η απόφαση αναστολής εργασιών στα συγκεκριμένα εργοτάξιά της. Μόνο κάποιες υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε επ’ αυτού όσοι είμαστε πολύ μακρυά από τον Καναδά και την εταιρεία. Όσοι τυχόν είναι κάπως κοντύτερα, κρατούν και θα κρατήσουν -δεσμεύονται να κρατήσουν- το στόμα τους κλειστό για τα λίγα παραπάνω που μπορεί να ξέρουν.

Τα περί απλά εξάντλησης της υπομονής της εταιρείας με “αυτούς που δήθεν έμπλεξε εδώ στην Ελλάδα” είναι αστεία επιχειρήματα για όσους παρακολουθούν την εξέλιξη αυτής της επένδυσης. Ακόμα και αν υποθέσουμε οτι δημιουργήθηκαν κάποιες καθυστερήσεις από πράξεις ή παραλείψεις της κυβέρνησης του Σύριζα (που έχουν σχέση με ελέγχους νομιμότητας και μόνο), αυτά θα πρέπει να περιορίζονται στον ένα μόνο χρόνο της διακυβέρνησής του, κατά τον οποίο, παρόλα αυτά, τα εργοτάξια της Ελληνικός Χρυσός ελάχιστα ή καθόλου σταμάτησαν να δουλεύουν, με φρενήρεις μάλιστα ρυθμούς, μέρα και νύχτα (συγκρίνετε απλά φωτογραφίες του εργοταξίου στις Σκουριές του Ιανουαρίου 2015 με τη σημερινή διαμορφωμένη κατάσταση -“κοσμογονία” κατά την αντίληψη της εταιρείας, κοσμοκαταστροφή ως προς την όψη, τη δασοκάλυψη και την υδροφορία του Κάκαβου στην πραγματικότητα).

Σε αντίθεση με τα δήθεν εμπόδια από την κυβέρνηση του Σύριζα, οι προηγούμενες κυβερνήσεις επέδειξαν μιαν κραυγαλέα, μέχρι εξοργιστικά ευνοϊκή μεταχείριση στην εταιρεία και την επένδυσή της (“υλοποίηση της επένδυσης πάση θυσία”), με τις αδειοδοτήσεις “ρουτίνας” να χορηγούνταν πριν καν αιτηθούν, με τροποποιήσεις νόμων ωστε να εξυπηρετούν τα πλάνα της εταιρείας και με πολλά έργα με αρνητική περιβαλλοντική αποτύπωση να προχωρούν, όπως αποκαλύπτεται, είτε με καταστρατήγηση της χορηγηθείσας άδειας είτε χωρίς την οποιαδήποτε άδεια. Τότε ήταν όλα καλά για την εταιρεία -πολιτικό κλίμα εύκρατο. Και εκείνοι που διαμαρτύρονταν τότε για την προχώρηση του έργου χωρίς όπως έλεγαν να υπάρχουν οι σχετικές άδειες ή για το ότι αυτές καταστρατηγούνταν -τότε, πριν την κυβέρνηση του Σύριζα-, αφού πρώτα ξυλοφορτώθηκαν, φορτώθηκαν μετά και με βαρύτατες κακουργηματικές κατηγορίες και περιμένουν τώρα τη δίκη τους -τώρα, που αποδείχτηκε πως κάποιες άδειες “ρουτίνας” δεν εκδίδονταν ούτε εκδίδονται με τον αυτόματο εκδότη αδειών. Ας σημειωθεί σχετικά και η παχυλότατη, σαν πηχτός τραχανάς, άγνοια δημοσιογραφούντων και τηλεπαρουσιαστών για το πόσες και τι είναι οι σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ (ή Η απόφαση του ΣτΕ), που συνεχώς μηρυκάζουν χωρίς να έχουν ιδέα τι είναι το ΣτΕ και τι αποφάσεις μπορεί να εκδίδει -πάντως σίγουρα όχι να αδειοδοτεί επενδύσεις.

Δεν πρέπει να είναι λοιπόν οι πράξεις της σημερινής κυβέρνησης που εξάντλησαν την υπομονή της εταιρείας. Εξάλλου, η ίδια διατείνεται πως ξέρει οτι η ετυμηγορία του ΣτΕ η σχετική με την απόφαση Σκουρλέτη, αυτή που δήθεν εμποδίζει την ομαλή συνέχιση των εργασιών της, θα εκδοθεί πολύ σύντομα και θα είναι ευνοϊκή γι’ αυτήν. Νομίζω το θέμα δεν αφορά εξάντληση υπομονής αλλά άλλου είδους ανησυχίες. Ανησυχίες που αφορούν πραγματικές δυσκολίες σε σχέση με τις άδειες “ρουτίνας”, που δεν είναι και τόσο ρουτίνας, δυσκολίες τεχνικές που δεν είχαν προβλεφθεί από την ίδια, όπως και η συνειδητοποίηση οτι τα αρχικά πλάνα της εταιρείας, όπως περιγράφηκαν στην ΜΠΕ και αδειοδοτήθηκαν με την ΚΥΑ-ΑΕΠΟ του 2011, δεν είναι σήμερα πραγματοποιήσιμα χωρίς σημαντικότατες παρεκβάσεις (ή παραβάσεις) των όρων της ΑΕΠΟ.

Το κακό σήμερα επιχειρηματικό κλίμα σε ό,τι αφορα τον κλάδο της εξόρυξης μεταλλευμάτων δεν μπορεί παρά να υπήρξε μία παράμετρος που εξετάστηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες στο Βανκούβερ όπου λήφθηκε η απόφαση της αναστολής των εργασιών σε Σκουριές και Ολυμπιάδα. Το κακό αυτό κλίμα δεν θα είναι βραχυχρόνιο, όσο δεν θα είναι βραχυχρόνια και η παραγωγική καθίζηση της Κίνας. Τα αποθέματα των ήδη εξορυγμένων μεταλλευμάτων και μετάλλων έχουν μειωμένη ζήτηση, με συνέπεια οι τιμές τους να πέφτουν εντυπωσιακά. Το αξιοπερίεργο όμως είναι οτι ενώ η γενικότερη ανασφάλεια, οικονομική και πολιτική, είναι αυξημένη στις μέρες μας, η τιμή του χρυσού -του θεωρούμενου ως κατ’ εξοχήν ασφαλούς καταφυγίου διαθέσιμου χρήματος- όχι μόνο δεν ανεβαίνει ακολουθώντας αντίστροφη πορεία σε σχέση με τα άλλα, τα βιομηχανικά μέταλλα, αλλά ακολουθεί και αυτός την πτώση της τιμής των τελευταίων. Δεν είμαι ο καταλληλότερος να εξηγήσω το περίεργο του πράγματος, αλλά η σταδιακή -ή μήπως απότομη;- απομάκρυνση των ίδιων των Κινέζων από το γνωστό συναισθηματικό δέσιμό τους με την αγορά χρυσού, ίσως να παίζει κάποιο ρόλο.

Πάντως, και αυτό είναι βέβαιο, καταρρέει ένας μύθος που η Eldorado Gold – Ελληνικός Χρυσός καλλιεργούσε επιμελώς στον εδώ προπαγανδισμό της επένδυσής της: οτι δηλαδή η πολυμεταλλικότητα των κοιτασμάτων στην ανατολική Χαλκιδική εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα της επένδυσης υπό οποιεσδήποτε συνθήκες (αν πέσει, μας λέγανε, η τιμή του χρυσού, θα είναι ανεβασμένη η τιμή του χαλκού και του ψευδαργύρου για να ισορροπεί το πράγμα, όπως και το αντίστροφο). Σήμερα βλέπουμε τις τιμές χρυσού, χαλκού και ψευδαργύρου να κατρακυλούν μαζί, χέρι χέρι. Η πτώση των τιμών των βασικών και των πολύτιμων μετάλλων κάνει απωθητική την τοποθέτηση χρημάτων στον εξορυκτικό-μεταλλευτικό κλάδο, με τους μετόχους να αποσύρονται από εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται στον κλάδο αυτόν. Από εκεί λοιπόν είναι η απότομη πτώση της μετοχής της Eldorado Gold και όχι από τα ζοριλίκια δήθεν της εδώ κυβέρνησης.

Τα παραπάνω πάντως, ενώ μπορούν να δικαιολογήσουν την απόφαση περιορισμού των εξορυκτικών δραστηριοτήτων (αναστολή εργασιών σε συγκεκριμένα εργοτάξια), δεν αποτελούν στοιχεία ικανά για μια τυχόν επόμενη οριστική αποχώρηση της Eldorado Gold από την Ελλάδα. Η απόκρυψή τους όμως από την εταιρεία και η απόδοση του περιορισμού των εξορυκτικών της δραστηριοτήτων μόνο στα εμπόδια που δήθεν βάζει η σημερινή κυβέρνηση της παρέχει το τέλειο άλοθι για να δικαιολογήσει την τρέχουσα απόλυση των εργαζομένων της: δεν τους απολύει λοιπόν η εταιρεία για τους δικούς της λόγους αλλά οι άσχετοι και άσπλαχνοι που μας κυβερνούν, εμέσως δε και οι αντιδρώντες στην επένδυση πολίτες που την επηρεάζουν.

Το κυρίως πρόβλημα όμως της Eldorado – Ελληνικός Χρυσός πρέπει να είναι αλλού: στις “άδειες ρουτίνας” όπως τις χαρακτηρίζει, αποσκοπώντας με τον χαρακτηρισμό αυτόν να υποβαθμίσει τη σημασία τους. Και να υποβάλλει την εντύπωση οτι η όποια καθυστέρηση έγκρισής τους -πολύ περισσότερο η μη έγκρισή τους- είναι εντελώς αδικαιολόγητη, αντιαναπτυξιακή, ίσως ακόμα και εγκληματική. Μόνο που οι εκκρεμούσες αυτές άδειες “ρουτίνας” συνδέονται με τις απίθανης έκτασης ατασθαλίες, όπως τουλάχιστον καταγράφηκαν φωτογραφικά και όπως ερμηνεύτηκαν στην πρόσφατη έρευνα του “Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων”. Πολλά έργα και επεμβάσεις που αποτυπώθηκαν εκεί και που αφορούν το υποέργο Σκουριών, προκύπτει από τη σχετική ανάλυση οτι δεν έχουν αδειοδοτηθεί, ούτε μπορούν να αδειοδοτηθούν με βάση την ισχύουσα ΑΕΠΟ. Τη μεταχρονολογημένη αδειοδότηση αυτών των ήδη εν εξελίξει και καθ’ υπέρβαση των όρων της ΑΕΠΟ έργων ζητάει τώρα με το τελεσίγραφό της προς την κυβέρνηση η Eldorado. Αδειοδότηση που μόνο παρακάμπτοντας τη νομιμότητα θα μπορούσε να παραχωρηθεί. Και την παράκαμψη αυτή της νομιμότητας από μέρους της κυβέρνησης και των αρμόδιων υπηρεσιών του Δημοσίου δεν την έχει τώρα ως δεδομένη η εταιρεία. Εξ αυτού, πιστεύω, πηγάζει κυρίως η ανησυχία και η αβεβαιότητα της Eldorado, που μπορεί ίσως να φτάνει μέχρι και σε σκέψεις για ενδεχόμενη στο προσεχές μέλλον οριστική αποχώρησή της.

Πίσω από την αναστολή των εργασιών στο εργοτάξιο των Σκουριών, εξαιτίας δήθεν των εμποδίων που παρεμβάλει η κυβέρνηση, μπορεί ακόμα να κρύβονται σοβαρές δυσκολίες της εταιρείας να αντιμετωπίσει τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν και που προκαλούν καθυστερήσεις στην προχώρηση των έργων της.

Υποθέτω οτι η Eldorado έψαχνε τον τελευταίο καιρό να βρεί τρόπο ωστε να γίνει αποδεκτή από την κυβέρνηση μια τροποποίηση της ΑΕΠΟ με κοινή μεταξύ Δημοσίου και εταιρείας συμφωνία, ωστε να εξαλειφθούν από αυτήν οι όροι που πιθανολογώ οτι ανακάλυψε πως δεν μπορούσε να τηρήσει, κυρίως ο πολύ βασικός όρος που αφορά την υποχρεωτική καθετοποίηση της επένδυσης και την εντόπια παραγωγή καθαρών μετάλλων (χαλκού, χρυσού, αργύρου) με τη μόνη προταθείσα προς τούτο από την εταιρεία μεταλλουργική μέθοδο flash smelting. Η εταιρεία πρέπει να πείστηκε οτι η μεταλλουργική αυτή μέθοδος, ενώ θα ήταν κατάλληλη, όπως και γνώριζε, για να επεξεργαστεί το μετάλλευμα των Σκουριών μόνο και να παράγει εκεί ως κύριο προϊόν χαλκό και ως συνοδό προϊόν χρυσό, είναι τελικά ακατάλληλη για να εφαρμοστεί με τον τρόπο που πρότεινε ωστε να συνεπεξεργαστεί και το μετάλλευμα της Ολυμπιάδας, που είναι μεν το κυρίως χρυσοφόρο, έχει όμως ταυτόχρονα και μια απαγορευτικά υψηλή περιεκτικότητα σε αρσενικό. Μια εταιρεία που δεν θα ήταν χαμηλού κόστους θα αντιμετώπιζε το κοίτασμα της Ολυμπιάδας ξεχωριστά και θα αναζητούσε άλλο τρόπο να το επεξεργαστεί -αν υπάρχει άλλος χωρίς χρήση κυανίου-, όχι τσουβαλιάζοντάς το μαζί με εκείνο των Σκουριών για λόγους οικονομίας. Επειδή όμως η Eldorado Gold είναι, όπως και διατείνεται άλλωστε, χαμηλού κόστους και επειδή δεν μπορεί να εφαρμόσει την αμφισβητούμενη μεταλλουργική πρωτοτυπία της χωρίς να έχει κάνει προηγουμένως επί τόπου μια πειστικά επιτυχημένη πιλοτική εφαρμογή της -κάτι που δεν το έκανε στο χρόνο που της δόθηκε προς τούτο- θέλει μάλλον να στραφεί, υποθέτω, στο μόνο που απομένει: Την κατάργηση της πρότασης για καθετοποιημένη παραγωγή μετάλλων και την εξαγωγή των μεταλλευμάτων ως εμπλουτισμάτων σε μεταλλουργίες του εξωτερικού.

Αν δεν καταφέρει να πετύχει μια τέτοια σοβαρότατη τροποποίηση της ΑΕΠΟ και αν οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα δεν προδιαγράφουν επάνοδο σχετικά σύντομα στην εξουσία κυβερνήσεων του σφάξε με αγά μου ν’αγιάσω και του “επενδύσεις πάση θυσία”, τότε υποθέτω θα σκεφτεί σοβαρά την πιθανότητα οριστικής της αποχώρησης. Και τότε βέβαια θα προκύψει το πολύ σοβαρό γι’ αυτήν θέμα, ή ευκαιρία αν θέλετε: πώς θα διαχειριστεί την μεταβίβαση των περιουσιακών της στοιχείων στην ανατολική Χαλκιδική με το μέγιστο γι’ αυτήν όφελος. Θα ήταν δε πολύ ευνοϊκή συγκυρία για την εταιρεία σε μια τέτοια περίπτωση να έχει ήδη υπογραφεί και τεθεί σε πλήρη ισχύ η CETA. Που όμως θα της ήταν εξίσου χρήσιμη και σε περίπτωση μη οριστικής αποχώρησής της. Γιατί τότε θα χτυπάει εκείνη το ντέφι και οι εδώ κυβερνήσεις θα χορεύουν πεντοζάλι. Και οι ΑΕΠΟ θα γράφονται και θα ξεγράφονται κάθε μήνα, ανάλογα με τα γούστα των Καναδικών επενδυτικών funds.