Σημειώσεις για τη δημόσια κτήση – της Μαρίας Καραμανώφ #taiped

Μαρία Καραμανώφ* – Από το βιβλίο «Τα όρια των ιδιωτικοποιήσεων-Βιώσιμο Κράτος και Δημόσια Κτήση»:

…Έχει το κράτος το συνταγματικό δικαίωμα να διαθέτει τους πόρους του κατ’ αρέσκεια, έστω και με την ευλογία του κοινού νομοθέτη;  Η απάντηση είναι ότι, σε αντίθεση με τον απόλυτο μονάρχη του παρελθόντος ή τον ιδιώτη επιχειρηματία του παρόντος, το σύγχρονο Κράτος Δικαίου και Προνοίας δεν συσσωρεύει πόρους κατ’ αρέσκεια, για να καταστεί πλουσιότερο, ισχυρότερο, ή απλώς επειδή είναι άπληστο, ούτε τους εκποιεί για να αντιμετωπίσει προβλήματα ρευστότητoς, να κερδοσκοπήσει, να ευχαριστήσει τους πελάτες του, ή απλώς επειδή είναι επιπόλαιο.

Η δημόσια κτήση έχει αποκτηθεί με ανυπολόγιστες θυσίες και αποτελεί κοινό κτήμα όλων των γενεών των πολιτών, το δε κράτος νομιμοποιείται να την κατέχει και να την διαχειρίζεται για ένα και μοναδικό λόγο, την εκπλήρωση των δημοσίων σκοπών του.  Το σύγχρονο κράτος δεν δικαιούται, επομένως, να έχει ούτε περισσότερα, αλλά ούτε και λιγότερα από όσα του χρειάζονται στο παρόν και στο μέλλον για τους σκοπούς αυτούς.  Αποξένωση του κράτους από στοιχεία της δημόσιας κτήσης, τα οποία εξ ορισμού συνδέονται με κάποια δημόσια πολιτική, ισοδυναμεί πράγματι με αντίστοιχη συρρίκνωση της κυριαρχικής του εξουσίας, δηλ. της αποφασιστικής του αρμοδιότητας επί της πολιτικής αυτής.  Κατά πόσον η συρρίκνωση αυτή είναι ή όχι επιτρεπτή, εξαρτάται από το αντικείμενο της επίμαχης δημοσίας πολιτικής.  Εάν η πολιτική αυτή είναι θεμελιώδης, ανεπίδεκτη αποδεσμεύσεως και ιδιωτικοποιήσεως, τότε και η αρρήκτως συνδεόμενη με αυτήν δημόσια κτήση είναι και αυτή ανεπίδεκτη εκποίησης.  Και τούτο, διότι το βασικό αντικείμενο κάθε θεμελιώδους πολιτικής δεν είναι άλλο από την διατήρηση αναλλοίωτων όλων εκείνωντων στοιχείων της δημόσιας κτήσης που συνδέονται με αυτήν, ώστε να μπορούν να εκπληρώνουν τον προορισμό τους όπως απαιτεί το δημόσιο συμφέρον.

Υπό το πρίσμα αυτό, δημόσια πολιτική βιωσιμότητος και προστασίας του φυσικού κεφαλαίου δεν είναι σήμερα νοητή, αν τοκράτος δεν είναι σε θέση να διατηρεί αναλλοίωτα και να διαχειρίζεται κατά τον προορισμό τους τα ουσιώδη στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, δηλ.τις ακτές, τα δάση, τους οικότοπους, τους βιοτόπους, τους ορεινούς όγκους, τα λιμάνια, τους ποταμούς, τα στοιχεία της φυσικής κληρονομίας κ.ο.κ.  Δημόσια πολιτική προστασίας της πολιτιστικής κληρονομίας και διατήρησης της πολιτιστικής ταυτότητας δεν είναι νοητή, εάν τα υλικά στοιχεία που ενσωματώνουν και εκφράζουν τις βασικές αξίες του πολιτισμού, δηλ. μνημεία, ιστορικοί τόποι κ.λπ., δεν αποτελούν κοινό κτήμα όλων των πολιτών και όλων των γενεών. Και βέβαια δεν δύναται να γίνει λόγος περί κοινωνικού κράτους, αν αυτό δεν διαθέτει την αναγκαία υποδομή, ώστε να παρέχει στους πολίτες του όλο το φάσμα των δημόσιων και κοινωνικών υπηρεσιών υπό όρους συνεχείας, ασφαλείας, ισότητας και προσιτού κόστους, ανεξάρτητα από τις συνθήκες που επικρατούν ως προς την παροχή αντιστοίχων υπηρεσιών από την αγορά.

Τα ανωτέρω αξιώματα αποτελούσαν ανέκαθεν το θεμέλιο της ελληνικής έννομης τάξης και είχαν ακλόνητα ερείσματα τόσο στο Σύνταγμα και τις επιμέρους ειδικές νομοθεσίες, όσο και στην λίαν εκτεταμένη δημόσια κτήση.  Σήμερα, υπό το βάρος της διαταράξεως της πλανητικής ισορροπίας και των φαινομένων της παγκόσμιας μεταβολής, τα αξιώματα αυτά όχι μόνο δεν μπορούν να τεθούν υπό αμφισβήτηση,αλλά δεν είναι πλέον ούτε καν επαρκή.  Οι ανάγκες της βιωσιμότητος απαιτούν, περισσότερο από ποτέ, κράτος κυρίαρχο, με ενισχυμένες αρμοδιότητες και αυξημένη υλική δύναμη, ώστε να έχει τον πλήρη έλεγχο της επικρατείας του και να είναι ανά πάσα στιγμή σε θέση να προβαίνει σε δραστικές παρεμβάσεις για την διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος, την διατήρηση της πολιτιστικής του ταυτότητας καιτην διασφάλιση της ποιότητας ζωής των πολιτών του…

*Η κα. Μαρία Καραμανώφ είναι Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος και Σύμβουλος Επικρατείας