dsc04749Στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πολυγύρου άρχισε στις 21 Νοεμβρίου και συνεχίζεται στις 5 Δεκεμβρίου 2013 μια δίκη με γενικότερη σημασία για το δικαίωμα της συνάθροισης. Δεκατέσσερις συμπολίτες μας κατηγορούνται για τη συμμετοχή τους σε διαδήλωση τον Οκτώβριο του 2012 στις Σκουριές Χαλκιδικής, η οποία αποσκοπούσε στην έκφραση διαμαρτυρίας για τη συντελούμενη εκεί ανεπανόρθωτη καταστροφή του περιβάλλοντος με την εξόρυξη χρυσού.

Ανεξάρτητα από το τι πραγματικά συνέβη (οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι υποστηρίζουν ότι έπεσαν θύματα προσχεδιασμένης αστυνομικής επίθεσης), το κρίσιμο νομικό αλλά και πολιτικό ζήτημα είναι η διατύπωση του κατηγορητηρίου. Το υποτιθέμενο αδίκημα είναι η «στάση» κατά το άρθρο 170 του Ποινικού Κώδικα, με τη διατύπωση ότι οι κατηγορούμενοι «συμμετείχαν ως διαδηλωτές στο συγκεντρωμένο πλήθος και ενίσχυσαν με την παρουσία τους τη συνοχή της ενωμένης ομάδας ανθρώπων». Με άλλες λέξεις, κάποιοι άλλοι, άγνωστοι μέσα στο πλήθος, έριχναν (κατά το κατηγορητήριο) αυτοσχέδιους εμπρηστικούς μηχανισμούς, πέτρες κ.ά. εναντίον αστυνομικών και το μοναδικό «έγκλημα» των κατηγορουμένων ήταν η παρουσία τους εκεί!

Συνεπώς, η Εισαγγελία του Πολυγύρου επιχειρεί μια διασταλτική ερμηνεία του άρθρου 170 του Ποινικού Κώδικα, η οποία, αν τελικά γίνει δεκτή από τα ποινικά δικαστήρια, θα οδηγήσει στην ποινικοποίηση της απλής συμμετοχής σε κάθε συνάθροιση όπου υπάρχει κάποια σύγκρουση με την αστυνομία, έστω από μια ελάχιστη μειοψηφία των συγκεντρωμένων. Έτσι, π.χ., αν σε μια πορεία δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στο κέντρο της Αθήνας βρεθεί κάποιος προβοκάτορας να πετάξει μια βόμβα «μολότοφ» στις αστυνομικές δυνάμεις, θα μπορεί καθένας από τους υπόλοιπους διαδηλωτές να συλληφθεί και να καταδικασθεί σε ποινή φυλάκισης από έξι μήνες έως πέντε χρόνια (!), κατά την κρίση του δικαστηρίου (πρακτικά βέβαια, επειδή δεν υπάρχουν σωφρονιστικά καταστήματα για τον εγκλεισμό τόσων χιλιάδων ανθρώπων, η μόνη «λύση» θα ήταν να ξαναχρησιμοποιηθούν οι υφιστάμενες «εγκαταστάσεις» στη Μακρόνησο και τη Γυάρο). Τούτο θα ισοδυναμούσε με de facto αναστολή του άρθρου 11 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει το δικαίωμα της συνάθροισης.

Από συνταγματική άποψη επιβάλλεται αντίθετα η συσταλτική ερμηνεία του άρθρου 170 του Ποινικού Κώδικα, έτσι ώστε αξιόποινη να θεωρείται μόνο η ενεργή συμμετοχή (με την έννοια των άρθρων 45-49 του ίδιου Κώδικα) σε συγκεκριμένη βιαιοπραγία εναντίον συγκεκριμένου αστυνομικού (πρβλ. Ι. Μανωλεδάκη, “Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας”, β’ έκδ. 1994, σ. 121, υποσ. 5). Και τούτο διότι η συμμετοχή σε «ήσυχη» (δηλ. ειρηνική) συνάθροιση αποτελεί συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα και αυτό δεν αναιρείται από τυχόν βιαιοπραγίες μεμονωμένων ατόμων ή έστω μιας μικρής ομάδας διαδηλωτών (βλ. Κ. Χρυσόγονου, “Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα”, 3η εκδ. 2006, σ. 482).

Οι περαιτέρω εξελίξεις στην υπόθεση θα καταδείξουν αν το κατηγορητήριο κατά των διαδηλωτών στις Σκουριές συνιστά απλώς επίδειξη «υπερβάλλοντος ζήλου» από τις τοπικές εισαγγελικές αρχές, ή αν βρισκόμαστε στο αρχικό στάδιο εκτέλεσης ενός ευρύτερου σχεδίου προληπτικής καταστολής των λαϊκών αντιδράσεων απέναντι στις παντοειδείς κυβερνητικές αυθαιρεσίες. Ούτως ή άλλως, όμως, η συμπαράσταση στον αγώνα των κατοίκων της Χαλκιδικής είναι ζήτημα προάσπισης όχι μόνο του φυσικού περιβάλλοντος που δεινοπαθεί αλλά και των δημοκρατικών δικαιωμάτων ομαδικής δράσης που απειλούνται.

 

* Ο Κώστας Χρυσόγονος είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, μέλος Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ