Μοιαζει με κακό αστείο. Ένας τόπος με μοναδική ιστορική αξία στο ταλαίπωρο Αφγανιστάν κάθεται πάνω σε ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο. Λέγεται Μes Aynak, βρίσκεται μόλις μία ώρα με το αυτοκίνητο νότια της Καμπούλ και είναι ένα τεράστιο συγκρότημα από αρχαία, πλούσια διακοσμημένα βουδιστικά μοναστήρια. Και πρόκειται να κατεδαφιστεί γιατί το Αφγανιστάν έχει κάνει από το 2007 συμφωνία με την Κινέζικη εταιρεία Metallurgical Group Corporation για εκμετάλλευση του χαλκού. Με τις ευλογίες και την παρότρυνση της Αμερικανικής κυβέρνησης.
Το 2009 δόθηκε στους αρχαιολόγους προθεσμία τριων ετών για να περισώσουν ότι μπορούσαν πριν ανατιναχθούν τα πάντα. Λεφτά δεν υπήρχαν και ο μισός χρόνος ξοδεύτηκε στην εξεύρεση χρηματοδότησης. Ήδη έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 1.000 αγάλματα, μαζί με αμέτρητες τοιχογραφίες, εύθραυστες και σπάνιες ξύλινες διακοσμήσεις. Η ανασκαφή είναι βιαστική και οι αρχαιολόγοι μπορούν μόνο να μαντέψουν τι μπορεί να υπάρχει σε παλαιότερα στρώματα. Δεν υπάρχει χρόνος για να σκάψουν βαθύτερα. Η εταιρεία βιάζεται να μπει μέσα με τις μπουλντόζες και τα εκρηκτικά.
Η ιστορία δεν ανήκει στο Αφγανιστάν, δεν ανήκει σε καμμία χώρα και κανείς δεν έχει δικαίωμα να τη στερήσει από την ανθρωπότητα. Για την ιστορικότητα του Mes Aynak, διαβάζουμε στο άρθρο των NYTimes: “Από τον τρίτο αιώνα μέχρι τον ένατο αιώνα, το Αφγανιστάν έπαιξε το ρόλο της γέφυρας μεταξύ της Ινδίας και της Κίνας και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του Βουδισμού που σάρωσε ολόκληρη την Κεντρική Ασία. Στο Μes Aynak, μοναχοί και τεχνίτες έχτισαν μια εκπληκτική σειρά από αυλές ναούς, και stupas, καθώς και ολόκληρες πόλεις από εργαστήρια και σπίτια για τους μεταλλωρύχους. Ακόμα και τότε, στο Mes Aynak γινόταν εκμετάλλευση χαλκού.
Στο Αφγανιστάν κατοικούσε ένα εκπληκτικό μείγμα Νεστοριανών Χριστιανών, Περσών Ζωροαστρών, Ινδουιστών, Εβραίων και, τελικά, μουσουλμάνων. Νέες μελέτες με βάση ευρήματα σε αρχαιολογικούς χώρους, όπως το Mes Aynak, δείχνουν ότι το Ισλάμ δεν έφτασε εδώ με την φωτιά και το σπαθί, αλλά ως ένα αργά αυξανόμενο κύμα. Αυτό ήταν ένα κοσμοπολίτικο Αφγανιστάν, από τον πλούτο και τη βιομηχανία καθώς και τη θρησκευτική καινοτομία, την αφοσίωση και την ανεκτικότητα, σε μια εποχή που η Ευρώπη ήταν βυθισμένη στο Μεσαίωνα”.
Τώρα η ιστορία θα γίνει θυσία στο κυνήγι του χρήματος. Πριν μάθουμε, πριν καταγράψουμε, πριν καταλάβουμε. Η δυνατότητα κατανόησης της ιστορίας του Αφγανιστάν αλλά και της ευρύτερης περιοχής θα χαθεί για πάντα. Τα μεγάλα μουσεία του κόσμου θα αποκτήσουν μερικά ακόμα εκθέματα/λάφυρα από τη λεηλασία ενός μακρυνού τόπου που σε λίγο δεν θα υπάρχει πια.
Η σιωπή της “διεθνούς κοινότητας” – ότι κι αν σημαίνει η έκφραση – μπροστά σε αυτό το έγκλημα είναι εκκωφαντική. Το Μάρτιο του 2001, όταν οι Ταλιμπάν ανατίναξαν τους περίφημους Μπαμιγιάν Βούδες με πυροβολικό και δυναμίτιδα, οι ηγέτες πολλών θρησκειών και χωρών κατήγγειλαν την καταστροφή ως μια πράξη της πολιτιστικής τρομοκρατίας. Κροκοδείλια δάκρυα και απέραντη υποκρισία. Τώρα που στη θέση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού είναι ο φονταμενταλισμός του κέρδους, του θεμέλιου λίθου του καπιταλισμού, οι αντιδράσεις είναι ανύπαρκτες. Κανείς δεν είναι πρόθυμος να τα βάλει με τους Κινέζους “επενδυτές”, πολύ δε περισσότερο κανείς δεν τολμά να αμφισβητήσει το ιδεολόγημα της “ανάπτυξης”. Σήμερα είναι οι Κινέζοι, αύριο θα είναι κάποιες “δικές μας” Καναδικές ή Αμερικανικές εταιρείες που θα έχουν την απαίτηση να ανασκάψουν κάποιον άλλο, εξίσου ιστορικό τόπο.
Βολεύει, βολεύει πολύ που το Mes Aynak βρίσκεται στο πάμφτωχο και εξαθλιωμένο Αφγανιστάν, όπου η κυβέρνηση δεν έχει τη δύναμη να πει όχι. Όχι εδώ. Όχι αυτό. Δεν πουλιέται. Ούτε συζήτηση για μια κυβέρνηση που θα μπορούσε να αναγνώρισει τη σημασία ενός τέτοιου τόπου όχι μόνο για την ιστορία αλλά και για την οικονομία της χώρας. Βολεύει να μείνουν οι αρχαιότητες του Mes Aynak μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και μέσα στο σκοτάδι του μεσαίωνα στο οποίο έχει βυθιστεί το Αφγανιστάν μετά από πολλές δεκαετίες πολέμων. Βολεύει τους εκμεταλλευτές το ότι τα βουδιστικά μνημεία του Mes Aynak κινδυνεύουν έτσι κι αλλιώς στο Αφγανιστάν του ισλαμικού φανατισμού. Βολεύει την “ευαίσθητη δύση” να αποδιώξει τις ενοχές της, με αντάλλαγμα τις καλές σχέσεις με την Κίνα και κάποια πιθανά μελλοντικά συμβόλαια εκμετάλλευσης. Άλλωστε η χώρα έχει μεγάλες προοπτικές “αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου” (εδώ). Σε μερικές πέτρες θα κολλήσουμε;
Διαβάστε το άρθρο των NYTimes: Chinese-Led Copper Mining Threatens Afghan Buddhist Monasteries – NYTimes.com.