Χαλκός και χρυσός στο Κιλκίς: χαρμόσυνο νέο… ή μήπως όχι;

Σημειώσεις από την εισήγηση του ομότιμου καθηγητή γεωλογίας του ΑΠΘ κ. Σαράντη Δημητριάδη στις 15-1-2012 στο Κιλκίς. Σε μορφή pdf εδώ.

• Γνωστό από παλιά στους ντόπιους, και όχι μόνο, πως στο Κιλκίς υπάρχει χαλκός και χρυσός.
• Γνωστό και στους αρμόδιους κρατικούς φορείς.
• Γνωστό και στις ξένες μεταλλευτικές εταιρείες.

Πριν την έναρξη της εκμετάλλευσης όμως προηγείται μια μακρά συνήθως περίοδος καλυμμένης, σταδιακής διαμόρφωσης των κατάλληλων συνθηκών, με συνέργεια κρατικών φορέων και μεταλλευτικών εταιρειών.

Οι κατάλληλες αυτές συνθήκες πληρούνται όταν έχουν συντελεστεί τα εξής:

• Αναπτυξιακή στασιμότητα, καλύτερα υποβάθμιση, του τόπου-στόχου
• Σταδιακή μείωση του νέου σε ηλικία ενεργού πληθυσμού στον τόπο αυτο.
• Άσχημη γενικά οικονομική συγκυρία.
• Υψηλός δείκτης ανεργίας.
• Υψηλές τιμές των μετάλλων.

Σήμερα, όλες οι προηγούμενες συνθήκες πληρούνται στον τόπο που χαρακτηρίστηκε ως: «Μεταλλευτική περιοχή Μεταξοχωρίου, Βάθης, Γερακαριού, Φύσκας, Κεντρικού, Μυλοχωρίου, Αντιγόνειας». Η μεταλλευτική αυτή περιοχή περικλείει 12 χωριά.

Επιχειρήματα των υποστηρικτών των μεταλλευτικών εταιριών πριν αυτές αναλάβουν δράση:

• Ενίσχυση της εθνικής οικονομίας (αναπτυξιακές επενδύσεις).
• Ανάπτυξη σε τοπική κλίμακα.
• Δημιουργία θέσεων εργασίας.
• Εξασφάλιση της τροφοδοσίας της παγκόσμιας αγοράς στα απαραίτητα για τη ζωή μας μέταλλα.

Η σκληρή πραγματικότητα εντός των ορίων του μεταλλευτικού χώρου είναι:

• Μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντική καταστροφή.
• Εγκατάλειψη της κατοίκησης και των βιοποριστικών ασχολιών των εντόπιων (πληθυσμιακή εκκένωση ουσιαστικά).
• Αναγκαστικές απαλλοτριώσεις γης και κατοικιών με τους δυσμενέστερους όρους.
• Διάχυση και επέκταση των συνεπειών της περιβαλλοντικής καταστροφής.
• Σταδιακός περιορισμός εναλλακτικών αναπτυξιακών δραστηριοτήτων (κύρια ή μοναδική σχεδόν διέξοδος απασχόλησης τα μεταλλεία).
• Δυσφήμηση αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων που μοιραία θα συνδεθούν με το ρυπασμένο περιβάλλον.
• Αποτροπή περιήγησης, κατοίκησης.
• Μείωση της αξίας της γης.

Περιβαλλοντική καταστροφή; Σε τι συνίσταται;

Εξόρυξη χρυσούχου πορφυριτικού χαλκού.

Κύριο μεταλλοφόρο ορυκτό: χαλκοπυρίτης (CuFeS2) με μικροεγκλείσματα χρυσού.

Εξορυκτική μέθοδος: Ανοικτές εκσκαφές (open pit mining).

Χρυσός: Περιεκτικότητα της τάξης 1ppm (ένα μέρος στο εκατομμύριο) κατά βάρος. Ισοδυναμεί με ένα μέρος στα επτά εκατομμύρια κατ’ όγκο, επειδή ο χρυσός είναι επτά περίπου φορές βαρύτερος από το πέτρωμα (τον πορφύρη) μέσα στον οποίο βρίσκεται.

Χαλκός: Περιεκτικότητα της τάξης 1% κατά βάρος.

Μία μόνη μέθοδος εκμετάλλευσης πετρωμάτων τέτοιας περιεκτικότητας σε μεταλλικά ορυκτά υπάρχει:

Η καθολική εξόρυξη τεράστιων όγκων πετρωμάτων.

Συνέπειες:

• Καταστροφή καλλιεργήσιμης γης
• Καταστροφή της δασοκάλυψης, της φυσικής χλωρίδας και της πανίδας.
• Πλήρης απογύμνωση του τόπου.
• Εξαφάνιση υδροφορέων (αποστράγγιση).
• Ριζική μεταβολή της τοπογραφίας.

Δράσεις των μεταλλευτικών εταιριών στο χώρο εξόρυξης:

• Φάγωμα, ξερίζωμα λόφων και βουνών, άνοιγμα τεράστιων κρατηροειδών ορυγμάτων διαμέτρου και βάθους εκατοντάδων μέτρων, όσο η τεχνολογία επιτρέπει και όσο το πέτρωμα αποδίδει σε χαλκό και χρυσό.
• Προηγείται απομάκρυνση του εδάφους, της βλάστησης, της τυχόν δασοκάλυψης
• Συνεχής χρήση εκρηκτικών σε πολύ μεγάλες ποσότητες.
• Θηριώδη σκαπτικά μηχανήματα.
• Σπαστικά μηχανήματα (για θρυμματισμό του πετρώματος).
• Τριβεία (μύλοι άλεσης).
• Συνεχείς μεταφορές υλικών με γιγαντιαία φορτηγά οχήματα.

Αέρια ρύπανση

• Αιωρούμενα σωματίδια (πλην της κοινής σκόνης):
• Τοξικά μεταλλικά μικροσωματίδια που απελευθερώνονται κατά τις εκρήξεις.
• Νιτρώδη, νιτρικά και αμωνιακά αέρια, κατάλοιπα από τη χρήση εκρηκτικών.
• Καυσαέρια από τα συνεχώς κινούμενα βαρέα οχήματα.

Ηχορύπανση

• Συνεχείς εκρήξεις.
• Τρυπάνια.
• Σπαστήρες.
• Μύλοι άλεσης.
• Συνεχείς διελεύσεις οχημάτων.

Όξινη απορροή

Η είσοδος αέρα και νερού στη φρεσκοσκαμένη, αλλά και βαθύτερα, στην κατακερματισμένη από τις εκρήξεις βραχώδη μάζα, οξειδώνει και υδατώνει τις θειούχες ενώσεις του χαλκού σχηματίζοντας θειϊκό οξύ (βιτριόλι). Αυτό διαχέεται προς τα κάτω και πλευρικά μολύνοντας ανεπανόρθωτα τον υδροφόρο ορίζοντα και τα ρυάκια.

Εγκαταστάσεις εμπλουτισμού.

Πριν τη μεταφορά στο χώρο μεταλλουργικής επεξεργασίας το εξορυγμένο υλικό πρέπει να εμπλουτιστεί κοντά στο χώρο εξόρυξης, ώστε η περιεκτικότητα σε χαλκό από ~ 1% να φτάσει στο ~30%.
Ο εμπλουτισμός γίνεται σε ειδικές εγκαταστάσεις με τη μεθοδο της επίπλευσης (flotation).

Επίπλευση (Flotation).

Χρήση μεγάλων ποσοτήτων νερού και ειδικών χημικών ουσιών (οι περισσότερες τοξικές), που χαρακτηρίζονται, ανάλογα με τη δουλειά που κάνουν, ως συλλέκτες (collectors) και ως αφροποιητές (frothers).

Outotec Solutions

Outotec offers expertise and innovative solutions from initial feasibility studies to full-scale plants and life-long services

Flotation

• Flotation is a well-known extraction/beneficiation process. Flotation of sulphide minerals using synthetic collector chemicals is an invention with a history of more than a hundred years. Numerous plants worldwide utilize this process with very well-controlled and documented environmental impact.

• The flotation process needs water. If necessary, seawater is also suitable. It also needs collector reagents in the dosing of some grams per ton of feed, plus regular ambient air blown into the mixture of finely ground minerals and water. To assist the process, other reagents, such as pH modifiers (typically lime or soda ash) and frothers (organic compounds stabilizing the froth) are used. In the case of some minerals, the flotation process needs to use harmful chemicals like cyanide These substances may also find their way into the plant tailings, which are constantly monitored by authorities.
• Perhaps the biggest environmental challenge presently felt with the flotation process is the availability of water. Water resources are often scarce and tightly controlled by authorities, and in certain areas, projects need to build long pipelines to bring water to site. Seawater pipelines and de-salination plants can also be used.
• Another impact of the flotation process is tailing areas. These may occupy vast areas, and are composed of slowly settling material and residual amounts of process reagents. Tailing areas are under constant, tight surveillance.
• Because of the water issues mentioned above, the clear top water of a tailing area is usually recycled back to the plant, and used as process feed water. The amount of recycled water versus raw (fresh) water is naturally as high as possible, often in the range of 50… 90 % recycling. This recycling can be vastly improved be using tailings thickening.  With recycled water, the process may also experience pulp chemistry-related issues, typically leading to difficult controllability in the process.

Outotec to Deliver Concentrator Technology for Hellas Gold in Greece

Monday, November 05, 2007 by Outotec

Outotec has been awarded a contract by Hellas Gold for the supply of a large technology package for Hellas Gold’s copper-gold concentrator plant in Skouries in Northern Greece. The total contract value exceeds €30 million.

Hellas Gold owns three major gold and base metal deposits in Northern Greece which are the polymetallic deposit at Stratoni, the Olympias deposit containing gold, zinc, lead and silver, and the Skouries copper-gold-porphyry deposit.

Outotec’s delivery for the Skouries project covers proprietary technologies for grinding, flotation, thickening and automation including engineering and commissioning services. Most of the deliveries will be completed during 2009.

Κατάλοιπα εμπλουτισμού

Τεράστια ποσότητα άχρηστου υλικού μετά την επίπλευση παραμένει κοντά στον τόπο εξόρυξης.

Το υλικό αυτό είναι η λάσπη του κονιοποιημένου πετρώματος, ποτισμένη με τα τοξικά χημικά που χρησιμοποιήθηκαν για την επίπλευση (λυματολάσπη).
Η λυματολάσπη αποτίθεται σε τέλματα αποβλήτων (tailing ponds) κοντά στους χώρους εξόρυξης.

Ερώτημα:

Από πού θα εξοικονομηθεί το νερό που χρειάζεται για τις ανάγκες του εμπλουτισμού κοντά στους χώρους εξόρυξης;

Διαθέτει η περιοχή περίσσεια υδατικών πόρων;

Συναφές ερώτημα 1:

Μήπως η λειτουργία της απαραίτητης μονάδας εμπλουτισμού είναι δυνατή μόνο με διοχέτευση σ’αυτην όλου του διαθέσιμου νερού από το δίκτυο ύδρευσης των 12 χωριών εντός του μεταλλευτικού χώρου; Και λίγο (έως πολύ) από το Κιλκίς ίσως;

Πώς θα υδρεύονται στην περίπτωση αυτή οι κάτοικοι των 12 χωριών και ποιες είναι οι πιθανότητες συνέχισης της κατοίκησης στα χωριά αυτά;

Συναφές ερώτημα 2:

Μήπως η προσπάθεια ένταξης των 12 χωριών εντός του μεταλλευτικού χώρου εξυπηρετεί αυτήν ακριβώς τη σκοπιμότητα;

Δηλαδή την εύκολη, και νόμιμη με βάση το μεταλλευτικό κώδικα, αφαίρεση στοιχείων ζωτικών για την διαβίωση των κατοίκων τους;

Με αποτέλεσμα την βίαιη στην ουσία εκδίωξη από τον τόπο τους (μια δεύτερη προσφυγιά;)

Άλλο ερώτημα:

Που θα χωροθετηθούν τα τέλματα αποβλήτων;

Μήπως δίπλα ακριβώς στα χωριά μέσα στο μεταλλευτικό χώρο;

Μήπως αντί του αρδευτικού φράγματος του Μεταξοχωρίου θα κατασκευαστεί φράγμα δημιουργίας τελματολίμνης;

Και άλλο ερώτημα:

Έχουν την εντύπωση οι κάτοικοι της πόλης του Κιλκίς ότι όλες οι περιβαλλοντικές καταστροφές λίγα χιλιόμετρα μακρυά τους δεν θα θίξουν και τους ίδιους;

Ότι θα αφορούν κάποιους άλλους μόνο;

Oπως και οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, μέχρι και τη Θεσσαλονίκη, νομίζουν ότι θα είναι σε απόσταση ασφαλείας από όσα θα συμβαίνουν στο νομό Κιλκίς;

Ένα ακόμη ερώτημα:

Γιατί το κράτος δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να ενημερώσει τον τοπικό πληθυσμό για τα σχέδιά του αρχικά, για τον καθορισμό του μεταλλευτικού χώρου μετά, για την επικείμενη και για την τελική προκήρυξη του διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού τέλος; Ποιους αφορούσε το θέμα; Μόνο το ΥΠΕΚΑ και τις μεταλλευτικές εταιρίες;

Οι τοπικοί φορείς και οι κάτοικοι δεν έχουν λόγο για όσα σχεδιάζονται για τον τόπο τους;

Και άλλο ένα:

Όταν όλα θα έχουν τελειώσει ύστερα από κάποια χρόνια, ποια η προοπτική ενός βαθύτατα πληγωμένου και υποβαθμισμένου τόπου;

Ποιο το μέλλον των σημερινών μικρών παιδιών στον τόπο αυτό και των δικών τους παιδιών;

Με το Κιλκίς να μην μπορεί να αποδιώξει τη «φήμη» μιας ρυπασμένης από βαρειά εξορυκτική δραστηριότητα περιοχής.

Και με την ανεργία να έχει επανακάμψει δριμύτερη.

Καί ένα τελευταίο ερώτημα σε όλους:

Θέλετε αυτό;

ή αυτό;