Γυαλί: το νησί που χάνεται

Σε ποιόν; Σε ποιον να μιλήσω;

Της Εύπλοιας, από τα “Απειλούμενα Τοπία”

Προς κάθε σκεπτόμενο πολίτη αυτής της πανέρημης χώρας

Το Γυαλί βρίσκεται μεταξύ Νισύρου και Κω και μαζί με τα μικρότερα νησιά Άγιος Αντώνιος και Στρογγύλη ανήκει διοικητικά στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, Νομός Δωδεκανήσου, Δήμος Νισύρου.

Αποτελείται από δύο λοφώδη τμήματα βορειοανατολικά και νοτιοδυτικά, τα οποία συνδέονται στο κέντρο από μια επίπεδη γλώσσα γης. Έχει έκταση 5 περίπου τ.χλμ. και πληθυσμό 10 κατοίκους.

Το Γυαλί είναι πλούσιο σε ηφαιστειακά πετρώματα, κυρίως ελαφρόπετρα και περλίτη (φυσικό γυαλί), κι αυτό μοιραία το οδήγησε στα χέρια δύο μεγάλων εταιριών   (ΛΑΒΑ και ΠΕΡΛΙΤΕΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ)  που,  εδώ και 15 χρόνια, το εκμίσθωσαν και ύψωσαν τις σημαίες τους εξορύσσοντας τα παραπάνω υλικά.

Το ένα κομμάτι του νησιού ανήκει στο δήμο Νισύρου και έχει εκχωρηθεί για 20 χρόνια στην εταιρία «ΛΑΒΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΤΟΜΙΚΗ Α.Ε.», (η οποία από το 1977 έχει εξαγορασθεί από την «ΑΓΕΤ Ηρακλής») με ετήσιο μίσθωμα 1.500.000 €, (ποσό που αποτελεί το 70% των συνολικών εσόδων του δήμου). Το μέρος που ανήκει στο ελληνικό δημόσιο έχει εκχωρηθεί για μία πενταετία στην εταιρία «ΠΕΡΛΙΤΕΣ ΑΙΓΑΙΟΥ».

Τα ορυχεία αυτά έχουν ξεκοιλιάσει και συνεχίζουν να κατατρώγουν την πλευρά του νησιού προς τη Νίσυρο δημιουργώντας δύο μεγάλους κρατήρες.

Το Γυαλί κόβεται σε κομμάτια, φορτώνεται στα πλοία και εξάγεται στην Ευρώπη, την Β. Αμερική και τις Αραβικές χώρες. Το μικρό αυτό νησί κατέχει την πρώτη θέση στην εξαγωγή ελαφρόπετρας παγκοσμίως με 900.000 τόνους το χρόνο.

Αγαπητοί κύριοι του Υπουργείου Άμυνας και εσείς όλοι Επιτελάρχες,  Στρατηλάτες, Αρχηγοί Γ.Ε.Ν., Γ.ΕΣ., και Γ.Ε.Α., 17 χρόνια πριν σε παρόμοια περίπτωση, αυτή των Ιμίων, δηλώνατε ότι το γεγονός αποτελεί casus belli…

Και σεις αγαπητοί Εθνικόφρονες που διαρρηγνύετε από τότε ίσαμε σήμερα τα ιμάτιά σας…

Και σεις όμως φίλτατοι της Αριστεράς που στέλνατε καταιγιστικά mail πλήρους αγανάκτησης για τα νησιά μας που ξεπουλιόνται από τις κυβερνήσεις…

Για το Γυαλί δεν έχετε κάποιο λόγο να πείτε;

Σύμφωνα με τον διευθυντή της εταιρίας «ΛΑΒΑ Α.Ε.», το υλικό που εξορύσσεται στο Γυαλί είναι αδρανές, γεγονός που σημαίνει ότι δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. Περιέχει νερό σε ποσοστό 20%, με αποτέλεσμα να μην προκαλεί την εμφάνιση σκόνης.

Ο κύριος Χριστοφοράκης υποστηρίζει επίσης ότι οι εργαζόμενοι στην εταιρία «ΛΑΒΑ Α.Ε.» δεν κινδυνεύουν από χρόνιες επαγγελματικές παθήσεις. Τα πάντα εντωμεταξύ καλύπτονται στο νησί από παχύ στρώμα σκόνης. Αν και στις συμβάσεις με το ελληνικό κράτος προβλέπεται η αποκατάσταση του φυσικού τοπίου μετά το πέρας της εκμετάλλευσης, που έχει συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, η οικολογική καταστροφή είναι σημαντική.

Ενώ η εταιρεία ΛΑΒΑ Α. Ε. ισχυρίζεται ότι για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος φυτεύονται κάθε χρόνο στο νησί 3.000 – 4.000 φυτά, ανθεκτικά στις αντίξοες συνθήκες που επικρατούν στις εγκαταστάσεις εξόρυξης. (Ποια είναι άραγε τα φυτά που θα αντισταθούν στις αντίξοες συνθήκες και ποιες είναι αυτές οι αντίξοες συνθήκες, αλήθεια;)

Αγαπητέ Υπουργέ του Πολιτισμού και Τουρισμού

Και όλοι εσείς πράκτορες τουριστικοί…

Όλα αυτά συμβαίνουν σήμερα στο Αιγαίο, σ’ ένα νησί που έχει κηρυχθεί Τοπίο Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους (ΤΙΦΚ με κωδικό AT5010083) και προστατεύεται από τη διεθνή νομοθεσία. Η κήρυξη ολόκληρου του νησιού σε Τοπίο Φυσικού Κάλλους οφείλεται στη μεγάλη αισθητική του αξία και στο τοπίο που -μολονότι καταστρέφεται εν τάχει- παραμένει σε αξιόλογο βαθμό φυσικό με τα δάση του από κουμαριές και πεύκα.

Το μέγεθός του δεν υπερβαίνει τη δυνατότητα πεζοπορίας μιας μέρας. Στο Γυαλί μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει τα φυσικά και οικολογικά χαρακτηριστικά του νησιωτικού οικοσυστήματος, το ανάγλυφο, τη βλάστηση, τη χλωρίδα, την παρουσία πανίδας, τις παραλίες, τις μετεωρολογικές συνθήκες, την πανοραμική θέα του κυρίαρχου πελάγους και την ύπαρξη των προϊστορικών μνημείων.

Στο Γυαλί έγιναν κατά καιρούς επιφανειακές αρχαιολογικές έρευνες οι οποίες εντόπισαν προϊστορικές, ελληνιστικές και ρωμαϊκές θέσεις σε διάφορα σημεία, ανάμεσα στις οποίες σημαντική θέση κατέχουν τα λατομεία οψιανού στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού. Η κατοίκηση του Γυαλιού ανάγεται στα Nεολιθικά χρόνια (Nεότερη Nεολιθική περίοδος, 4500-3200 π.Χ.), όπως συνάγεται από τον οικισμό και το νεκροταφείο στο νοτιοδυτικό τμήμα του. Η ανασκαφή του χώρου αποκάλυψε σύνολο τοίχων και αψιδωτό κτήριο στην κορυφή λόφου. Το νεκροταφείο αποτελείται από λαξευμένους στο φυσικό πέτρωμα ορθογώνιους τάφους. Νεολιθική κεραμική και απολεπίσματα οψιανών συλλέχθηκαν σε διάφορες θέσεις σε όλο το νησί.

Η κατοίκηση της νησίδας συνεχίζεται στους ιστορικούς χρόνους και το Γυαλί ακολουθεί τις τύχες της Νισύρου. Πιθανώς ταυτίζεται με την Κισηρούσα του Πλίνιου, η οποία βρισκόταν απέναντι από το ακρωτήριο της Κνίδου. Στη θέση Κάστρο, στη βόρεια πλευρά του νοτιοδυτικού τμήματος του νησιού, εντοπίστηκαν υπολείμματα οχύρωσης της Ελληνιστικής περιόδου και δεξαμενή. Πλήθος οστράκων ελληνιστικών αγγείων στο βορειοανατολικό τμήμα και αναλημματικός τοίχος μαρτυρούν την κατοίκηση στο Γυαλί, ενώ τάφος στην ίδια περιοχή χρονολογείται στην Παλαιοχριστιανική περίοδο.

Αγαπητοί κύριοι αρχαιολόγοι του ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο),

Της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Της ΚΒ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων,

Διαπιστώνουμε ότι για την προστασία τών, μεγάλης σημασίας, αρχαιολογικών χώρων του νησιού δεν υπάρχει καμία μέριμνα.

Το κύριο αξιοθέατο του νησιού που είναι το νεολιθικό αψιδωτό κτήριο στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει πάνω από το λατομείο της εταιρείας ΛΑΒΑ, λόγω και της εύθραυστης κατασκευής του, κοντεύει να χαθεί κάτω από τη σκόνη του λατομείου και είναι άμεση και επιτακτική η στέγασή του.

Τέλος,  Αγαπητή κ. Υπουργέ Περιβάλλοντος

Όσον αφορά την κήρυξη του νησιού σε Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους μάλλον πρόκειται για κενά περιεχομένου λόγια και έγγραφα μιας και το νησί μέρα τη μέρα χάνεται από το χάρτη.

Μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο του 2010 κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η Σύμβαση του Τοπίου και σεις Εξοχότατε Κύριε Πρωθυπουργέ δηλώνατε: «Αυτό θα επιτρέψει στην Ελλάδα να χρησιμοποιήσει τη σημαντική διεθνή εμπειρία της στον τομέα διαχείρισης του τοπίου. Σαν χώρα με πλούτο τοπίου, έχουμε κάθε όφελος να προστατεύσουμε και να ενισχύσουμε τα ελληνικά φυσικά μας τοπία». Αλήθεια, πώς το εννοούσατε αυτό;

Στο Άρθρο 5 της νέας Σύμβασης για το Τοπίο αναφέρεται :

Κάθε μέρος αναλαμβάνει: α. να αναγνωρίζει νομικά τα τοπία ως ένα απαραίτητο συστατικό στοιχείο του ανθρώπινου περιβάλλοντος, ως μια έκφραση της ποικιλίας της κοινής πολιτιστικής και φυσικής  κληρονομιάς τους, και ως θεμέλιο της ταυτότητάς τους. (*) Νόμος 3827 2010 Κύρωση Σύμβασης για το Τοπίο (ΦΕΚ Α 30/25.2.2010.)

Η πατρίδα έκανε το χρέος, ως όφειλε, και αναγνώρισε το Γυαλί ως βασικό στοιχείο του περιβάλλοντος στο οποίο εξελίσσεται η ζωή μας. Μόνο που ξέχασε ότι το θεμέλιο της ταυτότητάς μας είναι κάτι άλλο, μεγάλο και δυνατό. Κάτι διαφορετικό από την υποκρισία, την καταστροφή και τον αφανισμό.

Σε ποιον, σε ποιον να μιλήσω…

——–

Βιβλιογραφία :

– Εuropean Landscape Convention, Συμβούλιο της Ευρώπης, 2000

– Πρόσφατος Νόμος 3827 2010. Κύρωση Σύμβασης για το Τοπίο (ΦΕΚ Α 30/25.2.2010)

– Althaus Egon, Buchholz H.G., Nisyros –Giali –Kos. Ein Vorbericht über archäologisch-mineralogische Forschungen auf griechischen Inseln, Zabern, Mainz am Rhein 1982

– Σάμψων Α., Η Νεολιθική κατοίκηση στο Γυαλί της Νισύρου, Eυβοϊκή Αρχαιόφιλος Εταιρεία, Αθήνα 1988

– Σάμψων Α., Η Εθνοαρχαιολογία του Γυαλιού της Νισύρου, Αθήνα 1997

– Άτλαντας, των γεωλογικών μνημείων του Αιγαίου, η δημιουργία και συγγραφή του ανήκει σε πολυμελή επιτροπή πανεπιστημιακών, έκδοση του Υπουργείου Αιγαίου, Αθήνα 2002

Δικτυογραφία :

– Ν. 1650/86 (ΦΕΚ 160/Α/16-10-86) ασχολείται με θέματα τοπίων απολύτου προστασίας, φυσικού κάλλους κλπ.

http://www.gwstr.gr/sites/default/files/nomos_files/160-86.1111230803158.pdf

– Γυαλί : http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/nl/tn/gialifr.html

– Δίκτυο Αειφόρων Νήσων – ΔΑΦΝΗ :

http://www.dafni.net.gr/gr/members/files/nisyros/nisyros-report.pdf)

– IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ :

http://www2.egeonet.gr/forms/filePage.aspx?lemmaId=6847

περισσότερα :

– ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ: http://www.gistor.gr/istoria/lithini/2008-10-21-16-33-24/2008-10-23-11-03-12/114-2008-10-23-11-09-46?format=pdf

– ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

http://et.diavgeia.gov.gr/f/ypeka/ada/4%CE%99040-%CE%93

– Βιοποικιλότητα στην Ελλάδα :

http://www.biodiversity.gr/landscapedata.php

– ΠΕΡΛΙΤΕΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ :

http://www.aegean-perlites.com/html/gr/profile_installations.htm