Σπάνιες γαίες: τα “hi-tech” μέταλλα της Ελλάδας

Από την ESPRESSO, 24.4.2010. Aντιγράφουμε το άρθρο και σε επόμενη ανάρτηση θα συζητήσουμε κάποιες ενδιαφέρουσες οικονομικές και περιβαλλοντικές πλευρές της υπόθεσης “εξόρυξη σπάνιων γαιών”.

Λανθάνιο, Νεοδύμιο, Γαδολίνιο, Τέρβιο, αλλά και ένας θησαυρός 125 εκατομμυρίων δολαρίων βρίσκονται στα έγκατα της γης της βόρειας Ελλάδας. Πρόκειται για στρατηγικής σημασίας μέταλλα, οι σπάνιες γαίες, όπως λέγονται, τα οποία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στους περισσότερους τομείς της υψηλής τεχνολογίας και το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) σχεδιάζει έρευνες για τον εντοπισμό τους στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη.

Οι σπάνιες γαίες είναι μια «οικογένεια» δεκαεπτά μετάλλων που ονομάστηκαν έτσι εξαιτίας της γαιώδους μορφής τους και της σπανιότητάς τους. Επεξεργαστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, σκληροί δίσκοι, κινητά τηλέφωνα, νανομαγνήτες, συσκευές λέιζερ, κυψέλες καυσίμων, εξαρτήματα υβριδικών αυτοκινήτων, κινητήρες αεροπλάνων και ανεμογεννήτριες είναι μερικές μόνο από τις σύγχρονες εφαρμογές που τις αξιοποιούν ή εξαρτώνται από αυτές, ενώ τεράστιες είναι οι προοπτικές περαιτέρω αξιοποίησης τους.

Για τους λόγους αυτούς το ΙΓΜΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντική τυχόν ανακάλυψη αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων στη χώρα μας και οι ώς τώρα ενδείξεις είναι θετικές. Οπως αποκαλύπτει μιλώντας στην «Espresso» ο γενικός διευθυντής του ΙΓΜΕ, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Παπαβασιλείου, «υπάρχουν ενδιαφέρουσες εμφανίσεις από σπάνιες γαίες, όχι τόσο στην ξηρά, όσο στην υφαλοκρηπίδα της βόρειας Ελλάδας». Σύμφωνα με τον κ. Παπαβασιλείου, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εντοπίζεται στην περιοχή από την Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη, όπου, όπως αναφέρει, υπάρχουν οι επιστημονικές προϋποθέσεις για να επενδυθούν χρήματα σε ειδική μελέτη. «Αν υπάρξει χρηματοδότηση από το Τέταρτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, θα βάλουμε ένα πρόγραμμα για να κάνουμε έρευνα εκεί» λέει ο διευθυντής του ΙΓΜΕ, επισημαίνοντας ότι στην περιοχή αυτή υπάρχουν «όόλες οι γεωλογικές και γεωμορφικές ενδείξεις» για την ύπαρξη κοιτασμάτων σπάνιων γαιών. «Εκεί εκβάλλουν ο Στρυμόνας, ο Νέστος και ο Εβρος. Τα ποτάμια αυτά μεταφέρουν τέτοια βαριά μέταλλα και τα εναποθέτουν στη θάλασσα» διευκρινίζει ο κ. Παπαβασιλείου. Η υποθαλάσσια έρευνα θα επικεντρωθεί στην υφαλοκρηπίδα και σε μικρή απόσταση από την ακτή, διότι, όπως εξηγεί ο ίδιος, «τα ορυκτά αυτά έχουν μεγάλο ειδικό βάρος και δεν μπορούν να προχωρήσουν πολύ μακριά μέσα στη θάλασσα. Καταβυθίζονται και μέσα στον γεωλογικό χρόνο δημιουργούν σιγά-σιγά συγκεντρώσεις μεγάλες».

Η πρόταση για χρηματοδότηση της έρευνας από ευρωπαϊκά κονδύλια θα υποβληθεί στο υπουργείο Οικονομίας μέχρι τον Ιούνιο. Αναφερόμενος στη σημασία των μετάλλων αυτών, ο γενικός διευθυντής του ΙΓΜΕ επισημαίνει τον κομβικό ρόλο που παίζουν στη σύγχρονη πραγματικότητα. «Είναι μια σειρά από σπάνιες γαίες, όπως το Λανθάνιο και το Σέριο (σ.σ.: η επίσημη ονομασία του στα ελληνικά είναι Δημήτριο), που έχουν πολύ μεγάλη αξία στο χρηματιστήριο των μετάλλων γιατί θεωρούνται στρατηγικά, υπό την έννοια ότι είναι απαραίτητα συστατικά σε ειδικά κράματα που φτιάχνονται για ειδικές χρήσεις, είτε για ειρηνικούς είτε για στρατιωτικούς σκοπούς» αναφέρει ο κ. Παπαβασιλείου.

Αντίστοιχη άποψη, άλλωστε, έχει εκφράσει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Διαπιστώνοντας ότι η παγκόσμια αγορά των σπάνιων γαιών ουσιαστικά μονοπωλείται από την Κίνα, τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και σε επίπεδο κατανάλωσης, η Κομισιόν είχε επισημάνει τον Νοέμβριο του 2008 ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση «εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές μετάλλων “υψηλής τεχνολογίας” όπως το κοβάλτιο, ο λευκόχρυσος, οι σπάνιες γαίες (λανθανίδες) και το τιτάνιο» και ότι «δεν θα επιτύχει τη μετάβαση στη βιώσιμη παραγωγή και τα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα χωρίς αυτά τα μέταλλα υψηλής τεχνολογίας». Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2009, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου χαρακτήριζε «πηγή κινδύνου» μια ενδεχόμενη «διακοπή του εφοδιασμού με σπάνιες γαίες, η προσφορά των οποίων είναι εξαιρετικά συγκεντρωμένη και οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για μια σειρά εφαρμογών».

Η λίστα

Σύμφωνα με τη Διεθνή Ενωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας, τη λίστα των σπάνιων γαιών απαρτίζουν τα εξής μέταλλα: Λανθάνιο, Δημήτριο, Πρασεοδύμιο, Νεοδύμιο, Προμήθιο, Σαμάριο, Ευρώπιο, Γαδολίνιο, Τέρβιο, Δυσπρόσιο, Ολμιο, Ερβιο, Θούλιο, Υτέρβιο, Λουτέτσιο, Σκάνδιο και Υτριο.

Ουράνιο από το 1990

Οι έρευνες για σπάνιες γαίες μόλις ξεκινούν, αλλά στη Θράκη έχει εντοπιστεί ουράνιο από τη δεκαετία του ’90. «Τα βεβαιωμένα κοιτάσματα ανέρχονται σε 1.100 τόνους μετάλλου» αναφέρει ο κ. Παπαβασιλείου και εντοπίζονται στην περιοχή του Παρανεστίου Δράμας. Σύμφωνα με τον διευθυντή του ΙΓΜΕ, η αξία του ελληνικού ουρανίου ανέρχεται σήμερα σε περίπου 125 εκατ. δολάρια, αλλά η ποσότητα αυτή δεν είναι, προς το παρόν, απολήψιμη. «Αυτή τη στιγμή σε διεθνές επίπεδο τα κοιτάσματα ουρανίου είναι τεράστια. Υπάρχουν πολύ μεγάλα αποθέματα με πολύ καλές ποιότητες» υποστηρίζει ο κ. Παπαβασιλείου, γεγονός που καθιστά οικονομικά ασύμφορη για την Ελλάδα την εξόρυξη του μικρού κοιτάσματος του Παρανεστίου. «Καλό που το ξέρουμε και το έχουμε ως απόθεμα, αν παρουσιαστεί κάτι αργότερα στο μέλλον, αλλά από τη στιγμή που η διεθνής αγορά μάς προσφέρει φθηνότερες εναλλακτικές λύσεις σε ό,τι αφορά το ουράνιο, θα τις προτιμούσαμε και αυτό υπό την αίρεση ότι θα είχαμε πυρηνικούς σταθμούς» καταλήγει.

ΣΤΑΘHΣ ΔEΛHΓΙΩΡΓHΣ