Αλεξανδρούπολη: “Βόμβα” τοξικών και βαρέων μετάλλων τα εγκαταλλειμένο μεταλλείο Κίρκης

Έρευνα φέρνει στο φώς στοιχεία για τη δημόσια υγεία

της Δήμητρας Συμεωνίδου από το “ΧΡΟΝΟ”. Για το ίδιο θέμα γράφει και το ΑΝΑ.

Στο συμπέρασμα ότι ο χώρος του μεταλλείου Κίρκης πρέπει να σφραγιστεί και η πολιτεία οφείλει να προβεί άμεσα σε ενέργειες για την εξυγίανση και περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής, κατέλεξε έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος του τμήματος Ιατρικής Δ.Π.Θ. Η έρευνα έγινε στα πλαίσια της Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ροδόπης – Έβρου, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης (ΔΠΘ – ΝΑΡΕ – ΓΠΝΑ) και παρουσιάστηκε στο διευρυμένο νομαρχιακό συμβούλιο Ροδόπης – Έβρου που συνεδρίασε το απόγευμα της Τετάρτης στην Κομοτηνή.

Στο πολυσέλιδο πόνημα που προέκυψε παρουσιάζεται η αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ρύπανσης στην περιοχή της Κίρκης (Αλεξανδρούπολη, Ν. Έβρου) από το εγκαταλειμμένο μεταλλείο μολύβδου-ψευδαργύρου και γίνεται εκτίμηση της επικινδυνότητας για τη δημόσια υγεία. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα κοινοποιηθούν στα αρμόδια υπουργείου από τους τοπικούς φορείς προκειμένου να προχωρήσουν στις ενέργειες αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Λόγω του όγκου της έρευνας όλα τα στοιχεία είναι αδύνατον να δημοσιοποιηθούν στην εφημερίδα, αλλά παρατίθενται τα σημαντικότερα συμπεράσματα. Η έκθεση όμως είναι στη διάθεση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ροδόπης – Έβρου και επομένως στη διάθεση οποιουδήποτε ενδιαφερόμενου πολίτη.

Η περίπτωση του μεταλλείου Κίρκης – ιστορικά στοιχεία

Το μεταλλείο μολύβδου-ψευδαργύρου στην περιοχή της Κίρκης (Ν. Έβρου) λειτούργησε κατά τα έτη 1974-1980 και 1990-1997 υπό τη διεύθυνση ενός ιδιώτη ονόματι Κυπριάδη, παρόλα αυτά η βασική υποδομή όπως οι κτιριακές εγκαταστάσεις, ο εναέριος διάδρομος και διάφορα μηχανήματα επεξεργασίας και μεταφοράς μεταλλεύματος προϋπήρχαν από τον καιρό της γερμανικής κατοχής. Οι Γερμανοί στα χρόνια της κατοχής επιδόθηκαν με σχολαστικότητα στο έργο κατασκευής του μεταλλείου, μα μόλις ολοκληρώθηκε η βιομηχανική εγκατάσταση τελείωσε ο πόλεμος και ο χώρος εγκαταλείφτηκε.

Έκτοτε το ελληνικό δημόσιο έδειξε κάποιο ενδιαφέρον με μικροεπεμβάσεις συντήρησης και φύλαξης, άλλοτε με την παρουσία κάποιων εταιριών και άλλοτε του ίδιου, ώσπου τα τελευταία χρόνια η εταιρεία Κυπριάδη χρησιμοποιώντας ανορθόδοξες μεθόδους συνέλεξε τα επιφανειακά μεταλλεύματα με μπουλντόζες, καταστρέφοντας τις σήραγγες και τον μηχανισμό εξόρυξης που είχε επιστημονικά σχεδιασθεί. Από τη δραστηριότητα αυτή επλήγει ο περιβάλλων χώρος και καταστράφηκε η βασική υποδομή του μεταλλείου. Η φυσική φθορά στο χρόνο και τα καιρικά φαινόμενα αποτελείωσαν ότι είχε απομείνει από το υλικοτεχνικό μέρος της εγκατάστασης που έχει πια ερειπωθεί.

Το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής γνωστό από το 2001

Αυτοψία διαφόρων αρχών (ΙΓΜΕ, Νομαρχίας, Πανεπιστήμιο Αμβούργου) στην περιοχή περί το 2001, ανέδειξε το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής. Το τοπίο συνθέτουν μεταλλευτικά τέλματα στις κατεστραμμένες λεκάνες εναπόθεσης και τους χώρους του εργοστασίου, υπολείμματα μεταλλευτικών συμπυκνωμάτων, σωροί ακατέργαστου μεταλλεύματος και πλήθος κατεστραμμένων και αποσαθρωμένων βαρελιών χημικών αντιδραστηρίων μεταξύ άλλων και κυανιούχου νατρίου. Τα υλικά αυτά (πλην ορισμένων βαρελιών κυανιούχου νατρίου που απομακρύνθηκαν με πρωτοβουλία της νομαρχίας Έβρου) παραμένουν εκτεθειμένα και αποτελούν μια διαρκή πηγή διαρροής τοξικών ουσιών στο περιβάλλον.

Το 2005 το ΙΓΜΕ ανέλαβε ένα επιδοτούμενο έργο καταγραφής της ρύπανσης και πιλοτικής εφαρμογής τεχνικών απορρύπανσης. Στους σκοπούς του προγράμματος συμπεριλαμβανόταν η πιλοτική εφαρμογή μεθόδων εκτίμησης του περιβαλλοντικού κινδύνου, η πειραματική λειτουργία συστήματος παρακολούθησης της ποιότητας των νερών, η μοντελοποίηση της ρύπανσης, καθώς και η διερεύνηση οικονομικά εφικτών τρόπων απορρύπανσης. Η πρώτη επιστημονική αποτίμηση της ρύπανσης στην περιοχή, παρόλα αυτά, έγινε από τον Δρ. Κυριάκο Αρίκα του Πανεπιστημίου Αμβούργου και τους συνεργάτες του (Arikas et al. 2001). Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής είναι σε συμφωνία με τα ευρήματα της παρούσας μελέτης που παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω.

Αξιολόγηση κινδύνου για τη δημοσία υγεία

Για την αξιολόγηση του κινδύνου από τη ρύπανση πραγματοποιήθηκε ανάλυση επικινδυνότητας με βάση τις μετρήσεις που έγιναν στα εδάφη, τις γεωργικές καλλιέργειες και τα ύδατα της περιοχής. Η αυθαίρετη εναπόθεση των μεταλλευτικών αποβλήτων κατά το έργο εξόρυξης στο μεταλλείο Κίρκης οδήγησε σε μια δυσανάλογη επιβάρυνση της περιοχής με τοξικά απόβλητα και βαρέα μέταλλα (όπως μόλυβδο, κάδμιο, αρσενικό κ.α.). Ο δείκτης επικινδυνότητας και ο κίνδυνος καρκινογένεσης μέσω της οδού κατάποσης του εδάφους για τα βαρέα μέταλλα και το αρσενικό, αντίστοιχα, ήταν μηδενικός για τις αγροτικές καλλιέργειες.

Επομένως, δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος έκθεσης στα τοξικά απόβλητα του μεταλλείου για τους αγρότες και τους κατοίκους της περιοχής γενικότερα. Παρόλα αυτά, χρησιμοποιώντας τις παραπάνω εξισώσεις για την αξιολόγηση του κινδύνου σε ορισμένα δείγματα που προερχόταν από τους χώρους και τις εγκαταστάσεις του μεταλλείου, προκύπτουν κάποια σαφώς ανησυχητικά δεδομένα. Τόσο ο αθροιστικός δείκτης επικινδυνότητας για τα βαρέα μέταλλα (κάδμιο, ψευδάργυρο και αρσενικό) όσο και ο κίνδυνος καρκινογένεσης από το αρσενικό βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Κατ’ επέκταση, οι εγκαταστάσεις του μεταλλείου αυτές καθαυτές συνιστούν μια υπαρκτή απειλή για τη δημόσια υγεία. Οι εγκαταστάσεις του μεταλλείου, συνεπώς, μπορούν εύκολα να χαρακτηριστούν ως υψηλής επικινδυνότητας. Το γεγονός ότι ο χώρος είναι ανοικτός και επισκέψιμος αποτελεί στοιχείο που συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα αποκατάστασης, ενώ προτείνεται η περίφραξη και φύλαξη της κεντρικής μονάδας του εργοστασίου για την αποφυγή ατυχηματικής έκθεσης του πληθυσμού.

Συμπερασματικά από την ανάλυση επικινδυνότητας που πραγματοποιήθηκε στο παρόν πόνημα δεν προκύπτει άμεσος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία από τη ρύπανση στην περιοχή της Κίρκης. Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθεί η παρελθούσα έκθεση του πληθυσμού λόγω απουσίας αρχείου καταγραφής ποιοτικών παραμέτρων στο πόσιμο νερό, αλλά και τοξικολογικών μετρήσεων στους ντόπιους πληθυσμούς.

Προτάσεις

Ο χώρος του μεταλλείου πρέπει να σφραγιστεί και η πολιτεία να προβεί άμεσα σε αποκατάσταση της περιοχής. Η ανάλυση των επιπέδων ρύπανσης της περιοχής να συνεχιστεί με συλλογή δειγμάτων εδάφους, καλλιεργειών και υδροφόρου ορίζοντα. Να πραγματοποιηθεί μελέτη μεθόδων αποκατάστασης με διάφορες τεχνικές π.χ. σταθεροποίησης του εδάφους, φυτοαποικοδόμησης κτλ. Για το σκοπό αυτό ίσως κριθεί αναγκαία η σύναψη συνεργασίας με εταιρία εσωτερικού ή εξωτερικού για απορρύπανση. Όσον αφορά το μέλλον της περιοχής, το Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος του Τμήματος Ιατρικής Δ.Π.Θ. έχει προτείνει τη δημιουργία θεματικού πάρκου στην περιοχή της Κίρκης. Το οποίο θα περιλαμβάνει: Δημιουργία κέντρου υποδοχής με σκοπό την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Τουριστική αξιοποίηση της περιοχής (εναλλακτικός περιβαλλοντικός τουρισμός, αγροτουρισμός). Εκπαίδευση επαγγελματιών γύρω από την Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας.

Το μεταλλείο «Άγιος Φίλιππος» στην περιοχή της Κίρκης, Νομού Έβρου, δυστυχώς αποτελεί ένα παράδειγμα επένδυσης που χαρακτηρίζει τον άναρχο τρόπο αναπτυξιακού σχεδιασμού στον εθνικό χώρο τα τελευταία 30 χρόνια. Η εντατική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η έλλειψη περιβαλλοντικής ευθύνης, οδήγησαν στην εγκατάλειψη και τη φθορά, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της περιοχής που έχει πληγεί από τη ρύπανση.