To ΣτΕ για τη Στρατονίκη: Μια απόφαση κατόπιν εορτής

Στις 8 Φεβρουαρίου δημοσιεύθηκαν οι 462/2010 και 463/2010 αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ με τις οποίες απορρίπονται οι προσφυγές των κατοίκων της Στρατονίκης κατά της εξόρυξης κάτω από τον οικισμό. Οι αποφάσεις αυτές έγιναν δεκτές με άκρατο ενθουσιασμό από τους άσπονδους φίλους του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ και οπαδούς της εξόρυξης. Παραμερίσθηκε έτσι – προσωρινά – η πολεμική που ασκούνταν κατά του ΣτΕ και ειδικά του Ε’ Τμήματος από όλες τις μεταλλευτικές επιχειρήσεις της χώρας, λόγω της ακύρωσης μεγάλου αριθμού μεταλλευτικών έργων.

Εμείς δεν πρόκειται βέβαια να κρίνουμε το Ανώτατο Ακυρωτικό δικαστήριο, θα δώσουμε όμως μερικά διευκρινιστικά στοιχεία για την προσφυγή και την άποψη μας για τη σημασία της απόφασης.

Τον Οκτώβριο 2005 ομάδα κατοίκων της Στρατονίκης κατέθεσε ενώπιον του ΣτΕ αίτηση ακυρώσεως της ΚΥΑ 45129/1999 “Περί εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας των Μεταλλευτικών Εγκαταστάσεων Στρατωνίου”, όπως αυτή συμπληρώθηκε/τροποποιήθηκε από την ΚΥΑ 143088/2005 και της Απόφαση Έγκρισης της Τεχνικής Μελέτης της εξόρυξης. Κατά της ΚΥΑ 45129/1999 που αφορούσε στην εξόρυξη του μεταλλείου “Μαντέμ Λάκκος” ουδείς ουδέποτε προσέφυγε στο ΣτΕ.

Η τροποποίηση της 45129/1999 αφορά στην εξόρυξη κάτω από το δομημένο οικισμό της Στρατονίκης “με τη χρήση του μηχανήματος σημειακής κοπής Road Header σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70% της εξόρυξης και περιορισμό των εκρηκτικών (φουρνέλα) σε ποσοστό μικρότερο του 30% σε μηνιαία βάση”. Το σύνολο της ΜΠΕ της “τροποποίησης” δομήθηκε γύρω από το θαυματουργό μηχάνημα Road Header που θα εξασφάλιζε την αδιατάρακτη και ασφαλή για τη Στρατονίκη και τους κατοίκους της εξόρυξη.

Tα δυο βασικά επιχειρήματα της προσφυγής ήταν:

1. Ότι τα περί χρήσης του Road Header για εξόρυξη ενός κοιτάσματος όπως οι Μαύρες Πέτρες συνιστούσαν προσπάθεια εξαπάτησης του αδειοδοτικού μηχανισμού, αφού όποιος έχει έστω στοιχειώδη γνώση της σκληρότητας του μεταλλεύματος και της μορφής του κοιτάσματος αντιλαμβάνεται ότι ένα μηχάνημα μήκους 18 μ. και ύψους 4 μ., με απαιτούμενο ελάχιστο πλάτος εργασίας 5,5 μ. και κλίσεις +/- 5%, δεν μπορεί να εξορύξει ούτε ένα μέτρο “μετώπου εργασίας” στις Μαύρες Πέτρες.
   Στα πέντε χρόνια λειτουργίας της εξόρυξης ο όρος αυτός, ο βασικότερος της αδειοδότησης, ουδέποτε τηρήθηκε, όπως βεβαιώνει η αρμόδια “Επιτροπή Ελέγχου Τήρησης Περιβαλλοντικών Όρων στα Μεταλλεία Κασσάνδρας” (ΕΠΙΤΗΡΩ). Η ίδια επιτροπή βεβαιώνει επίσης ότι είναι αδυνατόν να τηρηθεί ο όρος της μηχανικής εκσκαφής στο συγκεκριμένο μεταλλείο.
2. Ότι η αδειοδότηση της εξόρυξης κάτω από το δομημένο οικισμό ήταν μη νόμιμη επειδή δεν λάμβανε υπόψιν την ύπαρξη ενός αρχαιολογικού μνημείου ιδιαίτερης ιστορικής αξίας, του Ναού του Αγίου Νικολάου στην πλατεία του χωριού. Και στις τρεις αδειοδοτήσεις της εξόρυξης, το 2002, το 2003 και το 2005, τόσον η αρμόδια 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων όσο και ο Υπουργός Πολιτισμού, διαβεβαίωναν ότι “στην ευρύτερη περιοχή της δραστηριότητας δεν υπάρχει κανένα αρχαιολογικό μνημείο”.
   Τον Ιούνιο 2009 για πρώτη φορά, μετά από καταγγελία του Δημοτικού Συμβούλου Σταγείρων-Ακάνθου Τόλη Παπαγεωργίου, η αρμόδια 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων “ομολόγησε” ότι ο Ναός Αγίου Νικολάου Στρατονίκης είναι αρχαίο μνημείο προστατευόμενο από τις διατάξεις του Αρχαιολογικού Νόμου. Η “ομολογία” της 10ης ΕΒΑ κατατέθηκε με Υπόμνημα στο ΣτΕ από την δικηγόρo των προσφευγόντων αμέσως μετά τις θερινές διακοπές του ΣτΕ που έληξαν στις 17.9.2009.

Η συζήτηση της προσφυγής στην Ολομέλεια έγινε στις 25.9.2009, μετά από επτά αναβολές. Με δεδομένο ότι η ισχύς των δυο πράξεων αδειοδότησης της δραστηριότητας έληγε στις 31.12.2009 και ότι ο συνήθης χρόνος εκδόσεως των αποφάσεων της Ολομέλειας είναι αρκετοί μήνες, ήταν περίπου βέβαιο ότι η επίμαχη απόφαση θα εκδιδόταν όταν οι προσβαλλόμενες πράξεις θα ήταν ήδη άκυρες. Παρουσιάζει όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον το διατακτικό της απόφασης:

1. Θεωρείται δεδομένο ότι “η χρήση εκρηκτικών υλών θα περιοριστεί κάτω από το 30% του συνολικού εξορυσσόμενου μεταλλεύματος σε μηνιαία βάση”!
2. Απορρίπτεται ως εκπρόθεσμο το Υπόμνημα σχετικά με το Ναό-Αρχαίο Μνημείο: “επειδή λόγοι ακυρώσεως προβάλλονται παραδεκτώς μόνο με το δικόγραφο αιτήσεως ακυρώσεως ή με δικόγραφο πρόσθετων λόγων, τα προβαλλόμενα με υπομνήματα περί υπάρξεως στην περιοχή του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου για την προστασία του οποίου δεν ελήφθησαν ειδικά μέτρα, είναι απορριπτέα ως απαράδεκτα”.
3. Γίνεται δεκτός ο ισχυρισμός της ΜΠΕ ότι “δεν αναμένονται σημαντικές επιπτώσεις στα υπερκείμενα της εκμετάλλευσης πετρώματα, στην ασφάλεια των κατασκευών, δομών και εγκαταστάσεων της επιφανείας από δονήσεις” αφού, πάντα σύμφωνα με την ΜΠΕ, “έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες έρευνες και μελέτες στο υπέδαφος του οικισμού” .

Στις θριαμβολογίες περιλαμβάνεται και το ότι “Το ΣτΕ έκρινε ότι η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ εξορύσσει νόμιμα”. Για όσους το αγνοούν, σημειώνουμε ότι το ΣτΕ κρίνει συγκεκριμένα και περιοριστικά την Συνταγματικότητα των συγκεκριμένων πράξεων της Διοικήσεως. Το ΣτΕ δεν έχει αρμοδιότητα ελέγχου της τήρησης των των περιβαλλοντικών όρων από την εταιρεία ούτε οι τυχόν παραβάσεις των περιβαλλοντικών όρων αποτελούν λόγους ακυρώσεως των αδειοδοτικών πράξεων.

Κατά συνέπεια, η απόφαση δεν σημαίνει ότι “η εταιρεία εξορύσσει νόμιμα” διότι το Ακυρωτικό Δικάστήριο δεν εισήλθε καθόλου σε θέματα τήρησης των όρων της αδειοδότησης. Αυτό είναι αρμοδιότητα άλλων οργάνων της Διοίκησης, τα οποία θα έπρεπε να έχουν ήδη διακόψει την δραστηριότητα και να έχουν επιβάλλει στην εταιρεία τις νόμιμες κυρώσεις, αφού η αρμόδια Επιτροπή Ελεγχου (ΕΠΙΤΗΡΩ) έχει βεβαιώσει τη συστηματική παραβίαση του θεμελιώδη περιβαλλοντικού όρου που αφορά την μέθοδο εξόρυξης. Παραβιάζεται επίσης ο όρος Δ.1.47 της ΚΥΑ 45129/1999 σχετικά με τις αρχαιότητες στην περιοχή δραστηριότητας της εταιρείας.

Επίσης, τυχόν αποδοχή της προσφυγής θα ακύρωνε μόνον τις συγκεκριμένες διοικητικές πράξεις της αδειοδότησης. Τίποτα δεν αποκλείει την επαναφορά της δραστηριότητας με μια νέα πράξη αδειοδότησης.

Τίθεται λοιπόν νομοτελειακά ένα κρίσιμο ερώτημα στην εταιρεία: Γιατί δεν μερίμνησε, μέχρι τις 31.12.2009 ή έστω μέχρι σήμερα, να εκδώσει νέες άδειες ή νέα απόφαση παράτασης της ισχύος αυτών που έληξαν στις 31.12.2009;

Η απάντηση, κατά τη γνώμη μας, είναι απλή και προκύπτει και από τις επίμαχες απoφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ. Πολύ απλά, γιατί τα ίδια ψέματα δεν μπορούν να επαναληφθούν:

1. Η εταιρεία δεν μπορεί να ισχυριστεί ξανά ότι θα γίνει “μηχανική εξόρυξη”, αφού επί πέντε χρόνια δεν έγινε και αφού πλέον ομολογεί ότι είναι αδύνατον να γίνει. Και φυσικά αποκλείεται να προτείνει ως μέθοδο εξόρυξης τα φουρνέλα κατά 100%!
2. Δεν μπορεί να “εξαφανίσει” εκ νέου το Ναό- Αρχαίο μνημείο του Αγίου Νικολάου για να συνεχίσει την εξόρυξη στα θεμέλιά του, αφού ο Ναός είναι πλέον καταχωρημένος στο Εθνικό Αρχείο Μνημείων.
3. Δεν μπορεί πλέον να ισχυρίζεται ότι “έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες έρευνες και μελέτες που εγγυώνται την ασφάλεια του οικισμού της Στρατονίκης”, αφού τόσο το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) όσο και το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) βεβαιώνουν την ανυπαρξία οποιασδήποτε τέτοιας έρευνας/μελέτης στο υπέδαφος της Στρατονίκης.
4. Ελλείψει αυτών των μελετών, δεν μπορεί πλέον να ισχυρίζεται ότι οι ρωγμές στα σπίτια, την εκκλησία και τους δρόμους της Στρατονίκης δεν οφείλονται στις εξορυκτικές εργασίες με εκρηκτικά στο υπέδαφος του οικισμού. Σύμφωνα με το ΙΤΣΑΚ, για να προσδιοριστούν τα ακριβή αίτια αυτών των φαινομένων απαιτούνται 24 μήνες εργασίας πλήθους επιστημονων και ειδικών τεχνικών του ΙΤΣΑΚ, του ΙΓΜΕ, του ΑΠΘ και του ΔΠΘ, με δαπάνη περίπου 1.500.000 ευρώ και μόνον τότε θα μπορεί να δοθεί απάντηση στο κρίσιμο θέμα της ασφάλειας του οικισμού και των κατοίκων του από τις εξορυκτικές δραστηριότητες.

Και η εταιρεία και πολλοί από τους θριαμβολογούντες γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΜΙΑ δυνατότητα αδειοδότησης ή νόμιμης παράτασης ισχύος των άκυρων ήδη πράξεων αδειοδότησης. Εφόσον ακόμα εφαρμόζονται οι νόμοι σ’αυτήν την χώρα, η εταιρεία είναι ΠΑΡΑΝΟΜΗ επειδή παραβιάζει συστηματικά τους βασικούς περιβαλλοντικούς όρους και ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ επειδή από την 1η Ιανουαρίου 2010 συνεχίζει να δραστηριοποιείται χωρίς άδειες.