Άχρηστο για τον εντοπισμό αμιάντου και χαλαζία το σύστημα μέτρησης ρύπων της Ελλ. Χρυσός #skouries

Του Σαράντη Δημητριάδη, ομότιμου καθηγητή γεωλογίας ΑΠΘ

Θα μου επιτραπεί να κάνω δύο μόνο παρατηρήσεις στα σχετικά με τους σταθμούς περιβαλλοντικής παρακολούθησης που εγκατέστησε και διαφημίζει τον τελευταίο καιρό η Ελληνικός Χρυσός και ειδικά σχετικά με την παρακολούθηση (ή μη) των συγκεντρώσεων ινών αμιάντου και μικροκόκκων χαλαζία που είναι ισχυρά καρκινογόνα και ως εκ τούτου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.

Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι έχει εγκαταστήσει 21 μόνιμους και τρεις κινητούς σταθμούς παρακολούθησης σκόνης. Όμως στο ειδικό site που έχει δημιουργήσει για αυτό το σκοπό (environmental.hellas-gold.com) δεν φαίνονται 21, αλλά 12 σταθμοί μέτρησης της σκόνης και συγκεκριμένα 2 σταθεροί, 9 κινητοί και ένας σταθμός ποιότητας ατμόσφαιρας και μετεωρολογικών δεδομένων.

1) Από την κατανομή των 21 (που δεν είναι 21) μόνιμων, αλλά και των τριών κινητών, σταθμών ελέγχου αέριων ρύπων πάνω στο χάρτη της περιοχής, είναι προφανές οτι αυτοί τοποθετήθηκαν ωστε να εξυπηρετήσουν την επιταγή του όρου 9 της ΔΜΕΒΟ: (Δ8-ΑΦ.7.49.13 /13285/3315/17.9.2014) και τις επιταγές της ΔΜΕΒΟ: (Α/Φ.10ΤΜ.6/175843/1323/6.5.16) που αφορά τη λήψη μέτρων για την προστασία από αέριους ρύπους -ειδικότερα δε προστασία από αιωρούμενες ίνες αμιάντου- αποκλειστικά των εργαζομένων στις διάφορες εγκαταστάσεις της Έλληνικός Χρυσός. Υπάρχουν τέτοιοι σταθμοί ελέγχου μόνον εκεί που υπάρχουν τέτοιες εγκαταστάσεις και πολύ κοντά γύρω τους. Ελάχιστα όμως, έως καθόλου, η κατανομή αυτή των σταθμών καλύπτει την επιταγή της β περίπτωσης του όρου 1 της δεύτερης παραπάνω ΔΜΕΒΟ:

“..να προβλεφθούν στην περίπτωση αυτή τα μέτρα προστασίας των άμεσα εργαζομένων καθώς και αυτών που ενδέχεται να επηρεαστούν στην ευρύτερη περιοχή, σε περίπτωση που η διατάραξη αμιαντούχου υλικού, σε συνδυασμό με τη συγκέντρωση, τη μορφολογία της περιοχής και τις μετεωρολογικές συνθήκες το καταστήσουν πιθανό”.

Μια παρατήρηση επ’ αυτού του τελευταίου:

Υπάρχει η περίπτωση στην ευρύτερη περιοχή, σε ικανή απόσταση από τα εργοτάξια της Ελληνικός Χρυσός, ιδίως από το ανοικτό όρυγμα των Σκουριών, να παρατηρηθούν σε συγκριμένο χρόνο και υπό κατάλληλες συνθήκες τιμές συγκέντρωσης αμιαντούχου (αλλά και χαλαζιούχου πολύ περισσότερο) σκόνης υψηλότερες από εκείνες που καταγράφονται κοντά στο ανοικτό όρυγμα. Αυτό μπορεί να είναι και ο κανόνας μερικά λεπτά ή λίγες ώρες μετά τις εξορυκτικές εκρήξεις, ιδίως σε ό,τι αφορά τα λεπτότατα -και πιο επικίνδυνα- παραπάνω σωματίδια. Αρα, η προστασία των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής (ευρύτερης μέχρι πού;) δεν εξασφαλίζεται με μετρήσεις οριακών τιμών αμιαντούχου και χαλαζιούχου σκόνης κοντά στο όρυγμα, όταν αυτές δεν αντιπροσωπεύουν αντίστοιχες τιμές μακρυά από το όρυγμα. Λίγο μετά π.χ. από μια σειρά εξορυκτικών εκρήξεων, αν τύχει και φυσά άνεμος, το σύνεφο σκόνης θα βρίσκεται σε ικανή απόσταση από το άνοιγμα του ορύγματος, ένω πάνω από το τελευταίο η ατμόσφαιρα μπορεί να έχει καθαρίσει ήδη αρκετά.

Ούτε είναι εύκολο να αναστέλλονται κάθε τόσο και λιγάκι οι εργασίες εξόρυξης με την απλή εκτίμηση κάποιου οτι παρόλο που κοντά στο όρυγμα η πυκνότητα και περιεκτικότητα της σκόνης σε αμίαντο και χαλαζία δεν υπερβαίνει τις οριακές τιμές, εν τούτοις λόγω της μορφολογίας και της διεύθυνσης των ανέμων σε κάποιο άλλο μέρος της ευρύτερης περιοχής ενδέχεται οι τιμές αυτές να έχουν ξεπεραστεί. Προφανώς τέτοιες εκτιμήσεις δεν θα γίνονται καθόλου, όσο αυτό είναι στην κρίση της εταιρείας. Είναι σαφές λοιπόν πως σημεία ελέγχου και όργανα καταγραφής αέριων ρύπων πρέπει να υπάρχουν πυκνά και να καλύπτουν επαρκώς την ευρύτερη περιοχή. Να συμμετέχουν δε στα συστήματα ηχητικής προειδοποίησης, λήψης ατομικών μέτρων προστασίας, μέχρι και απομάκρυνσης εκείνων των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής που απειλούνται.

2) Οι συσκευές παρακολούθησης αέριων ρύπων (καθαυτό αερίων και αιωρούμενων στερεών σωματιδίων) που ελέγχουν μόνο την ποσότητα και κοκκομετρία των τελευταίων (σε ωριαία και 24ωρη βάση), τη συμμετοχή ειδικότερα των PM10 και ΡΜ2,5 σωματιδίων σ’ αυτήν, όπως είναι οι συσκευές που εγκατέστησε η Ελληνικός Χρυσός, έχουν μεν την αξία τους σε πολλές άλλες περιπτώσεις γενικής περιβαλλοντικής παρακολούθησης και καταγραφής, είναι όμως εντελώς ανεπαρκείς για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Όπου η επικινδυνότητα της σκόνης αφορά πρωταρχικά το είδος (την ποιότητα/φύση/σύσταση) των κόκκων της και κατά δεύτερον την κοκκομετρική της σύνθεση. Με τις συσκευές της Ελληνικός Χρυσός, σε ό,τι αφορά τα αιωρούμενα μικροσωματίδια, προσδιορίζεται μόνο η κατανομή σε κοκκομετρικές κλάσεις και καθόλου εκείνο που είναι και το κρισιμότερο και ειδικότερα απαιτούμενο με βάση τις δύο παραπάνω ΔΜΕΒΟ: το είδος δηλαδή των συνιστώντων σωματιδίων της. Οι συσκευές αυτές δεν κάνουν ορυκτολογικό-χημικό προσδιορισμό των σωματιδίων σκόνης. Για κάτι τέτοιο απαιτούνται άλλες, ειδικές και χρονοβόρες μέθοδοι που μπορούν να εφαρμοστούν σε μικρό αριθμό δειγμάτων και σε χρόνο μεταγενέστερο ασφαλώς από το οποιοδήποτε ρυπογόνο επεισόδιο.

Απουσιάζει έτσι από τα αποτελέσματα των σταθμών ελέγχου της Ελληνικός Χρυσός η ποσοτική συμμετοχή των ιδιαίτερα επιβλαβών για την υγεία μεταλλικών σωματιδίων, όπως και πολύ περισσότερο των καρκινογόνων κατηγορίας Α E.P.A.(*) ινιδίων αμιάντου και μικροκόκκων χαλαζία (silica) που αναμφισβήτητα θα εμπεριέχονται στη σκόνη από τις εξορυκτικές κυρίως, και από άλλες υπαίθριες δραστηριότητες στα εργοτάξια της Ελληνικός Χρυσός (να σημειωθεί πως ο χαλαζίας συνιστά ποσοτικά σχεδόν το 50% τόσο στα στείρα όσο και στο μετάλλευμα των Σκουριών.

Από τα πραπάνω είναι φανερό πως δεν πληρούται η πρόβλεψη που απαιτεί: “κατάλληλο μετρητικό και καταγραφικό εξοπλισμό” ωστε να γίνεται ανίχνευση “όλων των μεταβλητών μολυσματικών (ρυπαντικών προφανώς) παραγόντων της εργοταξιακής ατμόσφαιρας ωστε “να μην υπάρξει υπέρβαση των οριακών τιμών του άρθρου 22 του ΚΜΛΕ”. Οι επιταγές αυτές είναι αδύνατο να εκπληρωθούν, αφού οι επικινδυνοδέστεροι ρυπαντικοί παράγοντες (η ποσοτική συμμετοχή των μεταλλικών σωματιδίων, των ινών αμιάντου και των μικροκόκκων χαλαζία) δεν προσδιορίζονται με τις συσκευές που εγκατέστησε η Ελληνικός Χρυσός. Δεν μπορεί με κανένα τρόπο να γίνει κατά συνέπεια “άμεση και εύκολη σύγκριση με τις εκάστοτε ισχύουσες οριακές τιμές” ειδικά γι’αυτά τα τρία -τα πιο επικίνδυνα άλλωστε- συστατικά της σκόνης (μεταλλικά σωματίδια, ινίδια αμιάντου, μικρόκοκκοι χαλαζία). Είναι πράγματι δυνατό -και μπορεί να είναι και ο κανόνας- πως ενώ μπορεί σε μια συγκεκριμένη μέτρηση να μην παρατηρείται υπέρβαση των ορίων ποσοτικής συμμετοχής των PM10 και PM2,5 μικροσωματιδίων στη σκόνη, να υπάρχει όμως ταυτόχρονα αλλά να διαφεύγει την καταγραφή υπέρβαση στα ιδιαίτερα χαμηλά όρια ασφαλείας σε ό, τι αφορά τη συμμετοχή ινιδίων αμιάντου και μικροκκόκων χαλαζία.

Ούτε βέβαια είναι δυνατό να τηρηθεί η επιταγή της παραγράφου iv του όρου 9: “Η παρουσία τρεμολίτη-ακτινόλιθου στο κοίτασμα να ελέγχεται στην πηγή με τη χρήση μέτρων ελέγχου της σκόνης κατά την εξόρυξη-μεταφορά για να αποτραπεί εκπομπή ινών αμιάντου στην ατμόσφαιρα”. Έλεγχος της σκόνης για την παρουσία ινών αμιάντου (και μικροκόκκων χαλαζία βεβαίως) μετά την δημιουργία και εκπομπή της δεν εξασφαλίζει καθόλου τη μη διασπορά της, ιδιαίτερα τη διασπορά των πολύ μεγάλων ποσοτήτων σκόνης που εκλύεται κατά τις καθημερινές εξορυκτικές εκρήξεις. Αντε πιάσε τη σκόνη αυτή να την αναλύσεις αφού εκτοξεύθηκε στα ύψη. Και να κάνεις μετά τι; Να ακυρώσεις την έκρηξη που ήδη έγινε. Και να ξαναγυρίσεις τη σκόνη που εκλήθηκε στην πηγή του;

Κάτι ακόμα: Ενώ οι οι καθαυτό αέριοι ρύποι με τη συνεχή τους αραίωση στην ατμόσφαιρα “εξαφανίζονται” με την πάροδο του χρόνου και απλά τα επάλληλα επεισόδια ρύπανσης ανανεώνουν κυκλικά το φαινόμενο, οι σωματιδιακοί ρύποι (μεταλλικά σωματίδια, ίνες αμιάντου και μικρόκοκκοι χαλαζία) δεν εξαφανίζονται με κανένα τρόπο. Για αυτούς τους ρύπους τα επάλληλα ρυπαντικά επεισόδια δρούν προσθετικά επισσωρεύοντάς τα διαρκώς στις θέσεις όπου τελικά κατακάθονται -και από όπου μπορούν βέβαια να ξαναδιασπαρούν στην ατμόσφαιρα.

(*) Καρκινογόνες ουσίες κατηγορίας Α: Με απόλυτα διαπιστωμένη τη συσχέτιση μεταξύ των ουσιών αυτών και της πρόκλησης καρκίνου. ΕΡΑ: Environmental Protection Agency

______

Διαβάστε: Σαράντη Δημητριάδη, “ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΡΕΜΟΛΙΤΗ/ΑΚΤΙΝΟΛΙΘΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΑΖΙΑ ΣΤΑ ΠΡΟΣ ΕΞΟΡΥΞΗ ΥΛΙΚΑ ΤΩΝ ΣΚΟΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΙΘΑΝΩΝ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΕΧΕΙ Η ΕΞΟΡΥΞΗ – ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ – ΑΠΟΘΕΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΕΡΙΞ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ“, Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2014

Δείτε το βίντεο: A day at Kisladag από το site της Eldorado. Η ορατή σκόνη δεν είναι όλη η εκλυόμενη. Ένα μεγάλο ποσοστό της, και το πιο επικίνδυνο, είναι αόρατο. Επίσης, αυτή η μια μέρα βιντεοσκόπησης στο Kisladag συνέπεσε (επιλέχθηκε) να μην είναι μέρα εξορυκτικών εκρήξεων.