Σημείωση: Επιφυλασσόμεθα για ένα αναλυτικό άρθρο σχετικά με τις προστατευόμενες μεν, μεταλλευτικές δε, περιοχές Natura της ΒΑ Χαλκιδικής – μόλις μας το επιτρέψει η επικαιρότητα της συνεχιζόμενης έκδοσης αδειών στην Ελληνικός Χρυσός εν’οψει της λήξης του τελεσιγράφου Ράιτ… (που φυσικά θα σχολιαστούν καταλλήλως).
Η φωτογραφία είναι από το δικό μας Natura2000: Ο καταρράκτης της Κηπουρίστρας, πάνω από την Ολυμπιάδα, που την τελευταία στιγμή σώθηκε από την προηγούμενη μεταλλευτική εταιρεία TVX που ήθελε να τον μετατρέψει σε χαβούζα τοξικών αποβλήτων της μεταλλουργίας χρυσού.
Ούτε καν τα ακριβή όρια των 239 Ειδικών Ζωνών Διατήρησης του δικτύου Natura 2000 δεν έχουν αποτυπωθεί 10 χρόνια μετά την έγκριση του σχετικού καταλόγου ως τόπων κοινοτικής σημασίας, πόσο μάλλον να έχουν ληφθεί μέτρα προστασίας και διαχείρισης.
Η σχετική προθεσμία εξέπνευσε πριν από τέσσερα χρόνια (19 Ιουλίου του 2012) και ήδη το ραβασάκι ως αιτιολογημένη γνώμη, το τελευταίο βήμα πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έχει φτάσει στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας από τις 26 του προηγούμενου μήνα.
Διαπιστώνεται διπλή παράβαση της Οδηγίας 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Ήτοι η Ελλάδα δεν όρισε τους τόπους Κοινοτικής Σημασίας ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης «το ταχύτερο δυνατόν και το αργότερο μέσα σε μια εξαετία καθορίζοντας προτεραιότητες σε συνάρτηση με τη σημασία των τόπων για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των τύπων φυσικών οικοτόπων και των ειδών για τη συνοχή του δικτύου Natura 2000, με γνώμονα τις απειλές υποβάθμισης η καταστροφής, στις οποίες εκτίθενται οι εν λόγω τόποι».
Επίσης ούτε καθόρισε τα αναγκαία μέτρα διατήρησης που να ανταποκρίνονται στις οικολογικές απαιτήσεις των τύπων φυσικών οικοτόπων και ειδών. Η προθεσμία συμμόρφωσης από την ημερομηνία παραλαβής της αιτιολογημένης γνώμης είναι δύο μήνες, ενώ οι οχλήσεις από την Κομισιόν χρονολογούνται από τον Ιούνιο το 2012.
Απόλυτη απραξία
Ως γνωστόν, το Ναtura 2000 αποτελεί ένα ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο περιοχών οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελείται δε από δύο κατηγορίες περιοχών (συνολικά ο αριθμός τους είναι 419) που σε πολλές περιπτώσεις ταυτίζονται: τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) (Special Protection Areas – SPA) για την Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409/EK «για τη διατήρηση των άγριων πτηνών», και τους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) (Sites of Community Importance – SCI) κατά την Οδηγία 92/43.
Στη συνέχεια τα κράτη – μέλη υποχρεούνται να κηρύξουν τις περιοχές αυτές ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) (Special Areas of Conservation – SAC) το αργότερο μέσα σε μια εξαετία και να καθορίσουν τις προτεραιότητες για τη διατήρηση σε ικανοποιητική κατάσταση των τύπων οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος εντός αυτών.
Το τότε ΥΠΕΚΑ με τον νόμο 3937 τον Μάρτιο του 2011 για τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας χαρακτήρισε 239 περιοχές ως Ειδικές ζώνες Διατήρησης. Έκτοτε η πλειονότητα των ρυθμίσεων που προέβλεπε «για την αειφόρο διαχείριση και αποτελεσματική διατήρηση της βιοποικιλότητας ως πολύτιμου, αναντικατάστατου και σπουδαίας σημασίας εθνικού πλούτου» έμεινε στα χαρτιά.
Δύο ΕΖΔ εξαιρούνται της συμμόρφωσης, οι βραχονησίδες Καλόγεροι και θαλάσσια ζώνη στο βόρειο Αιγαίο και η Γυάρος επειδή προστέθηκαν αργότερα στον εθνικό κατάλογο.
Η απόλυτη απραξία ξεπροβάλλει από το εικοσασέλιδο της αιτιολογημένης γνώμης, καθώς τεκμηριώνεται ότι ο χαρακτηρισμός των ΕΖΔ είναι… στο περίπου, αφού δεν είναι ασφαλείς και νομικά διαφανείς όσον αφορά τα είδη, τους τύπους οικοτόπων και τα ακριβή όρια των περιοχών.
Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι ίδιες οι ελληνικές αρχές με τις απαντήσεις τους αναγνωρίζουν πως εκκρεμεί ο ορισμός των αναλυτικών ορίων και η θεσμοθέτησή τους με Προεδρικό Διάταγμα κατά την πρόβλεψη του άρθρου 8 παράγραφος 7 του Νόμου 3937.
Οι ίδιες αποδέχονται πως η κλίμακα ψηφιοποίησης των ορίων των περιοχών Natura ήταν μικρή, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη εκπόνησης συγκεκριμένου έργου για την ακριβέστερη απεικόνιση των χερσαίων περιοχών. Πρόκειται για το έργο «Ανάπτυξη του σχεδίου υποδομής χωρικών δεδομένων μεγάλης κλίμακας (1:5.000) για τις χερσαίες προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Νatura 2000, της εταιρείας του κτηματολογίου ΕΚΧΑ Α.Ε. που προκηρύχθηκε το καλοκαίρι του 2012, ενώ προ ολίγων ημερών από τη διοίκηση της εταιρείας αποφασίστηκε η ανάθεση υπηρεσιών για την παρακολούθηση και τον έλεγχο ποιότητας και τεκμηρίωσης του έργου. Άρα εκκρεμεί ολοκλήρωσή του. Η επιτροπή επ’ αυτού παρατηρεί πως δεν υπάρχει σχετικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης και έγκρισης του Προεδρικού Διατάγματος που θα θεσμοθετήσει τα όρια των ΕΖΔ.
Εντοπίζεται ακόμη έλλειψη καθορισμού προτεραιοτήτων, καθώς απουσιάζει το προαπαιτούμενο οι σχετικές επιστημονικές μελέτες από τις οποίες θα προκύψουν οι προτάσεις για τους στόχους διατήρησης τόσο σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Και εδώ επαναλαμβάνεται η ίδια παρατήρηση:
«Δεν υπάρχει σχετικό χρονοδιάγραμμα έκδοσης υπουργικής απόφασης που θεσμοθετεί τους στόχους διατήρησης των ΕΖΔ. Και βεβαίως ουδέποτε καθορίστηκαν μέτρα διατήρησης που θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις οικολογικές απαιτήσεις του προστατευμένου αντικειμένου που θα πρέπει να ‘πατάνε’ σε επιστημονικά δεδομένα, να προσδιορίζονται κατά περίπτωση, να είναι συγκεκριμένα, ακριβή και σαφή».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιτροπή κρίνει ανεπαρκή τα υφιστάμενα μέτρα προστασίας σε χαρακτηρισμένες ήδη ως προστατευόμενες περιοχές με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις ή Προεδρικά Διατάγματα, Εθνικά Πάρκα, Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα και Περιοχές Προστασίας της Φύσης που καλύπτουν περίπου το 18,5% της συνολικής έκτασης των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης ανά την επικράτεια. Και αυτό γιατί δεν έχουν ενσωματώσει τους στόχους διαχείρισης.
Επίπονη και χρονοβόρα η συμμόρφωση
Σε κάθε περίπτωση ο δρόμος της συμμόρφωσης και της αποτελεσματικής προστασίας του φυσικού πλούτου είναι μακρύς και δύσκολος, καθώς χάθηκε, ελλείψει πολιτικής βούλησης, πολύτιμος χρόνος και χρήμα για μελέτες που ποτέ δεν εφαρμόστηκαν, με μοναδικό κριτήριο την απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων. Βασικό εργαλείο, προκειμένου να στηθούν τα στοιχειώδη και αυτονόητα, θεωρείται η παραλαβή του οριζόντιου έργου υπό τον τίτλο: «Εποπτεία και αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης ειδών και τύπων οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα».
Αυτό περιλαμβάνει επιμέρους μελέτες για τους τύπους οικοτόπων, χλωρίδα, ασπόνδυλα, ερπετά – αμφίβια, ιχθυοπανίδα, θηλαστικά, θαλάσσιους οικότοπους, ορνιθοπανίδα. Είχε ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΕΡΑΑ 2007 -2013 με κόστος 7,5 εκατ. ευρώ).
Από τα επιστημονικά δεδομένα αυτών των μελετών θα καθοριστούν οι εθνικοί και περιφερειακοί στόχοι διατήρησης των τύπων οικοτόπων και των ειδών κοινοτικής η σημασίας ανά ΕΖΔ ή Ομάδα ΕΖΔ, οι οποίοι θα αποτυπωθούν σε υπουργική απόφαση το αργότερο μέχρι το τέλος του 2014, απαντούσε το ΥΠΕΚΑ στην Επιτροπή.
Τώρα κατά πληροφορίες ο σχεδιασμός είναι να δοθεί για διαβούλευση στο δεύτερο τρίμηνο του 2016. Μετά πρέπει να ακολουθήσει η προκήρυξη για την εκπόνηση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών με τις οποίες θα τεκμηριώνεται επιστημονικά η πρόταση οριοθέτησης και χαρακτηρισμού κάθε μιας προστατευόμενης περιοχής και οι αναγκαίες ρυθμίσεις και περιορισμοί στις χρήσεις γης, καθώς και στην εγκατάσταση και άσκηση δραστηριοτήτων και στην εκτέλεση έργων.
Όλες αυτές οι ρυθμίσεις θα περιληφθούν σε Προεδρικά Διατάγματα για να ακολουθήσει η εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης, τα οποία εγκρίνονται με υπουργική απόφαση. Ακόμη κι αν όλες οι διαδικασίες πάνε… ρολόι κι αν διασφαλιστούν οι απαιτούμενοι πόροι, θα χρειαστούν τουλάχιστον τρία χρόνια…
Πηγή: Η ΑΥΓΗ