Η “εξαφάνιση” των αρχαιοτήτων των Σκουριών #skouries


12733380_1116534508387328_2763306391418093848_n

Φωτό: από δράση κατά της εξόρυξης στις Σκουριές στις 19/2/2016

Το άρθρο του περιοδικού “ΤΙΜΕ” από το 1963 που δημοσιεύσαμε είναι ενδιαφέρον από πολλές απόψεις. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι ο τρόπος που ο Ξενάριος “ανακάλυψε” ξανά, στη σύγχρονη εποχή, το γνωστό από την αρχαιότητα κοίτασμα των Σκουριών: από την ανάγνωση των αρχαίων συγγραφέων οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι στη Χαλκιδική υπήρχε ένα σημαντικό κοίτασμα μετάλλων. Όταν είδε τις Σκουριές κατάλαβε. Η περιοχή “είχε την τυπική, γυμνή από δέντρα, εμφάνιση ενός μεταλλευτικού πεδίου χαλκού”. Πράγματι, στη μικρή επιφάνεια στην καρδιά του δάσους των Σκουριών όπου κατά την αρχαιότητα ή και την Τουρκοκρατία έγινε εξόρυξη και μεταλλουργία χαλκού, δεν φύτρωσε ποτέ ούτε χορταράκι. Αυτό συμβαίνει επειδή ο τοξικός χαλκός καταστρέφει τις ρίζες των φυτών αλλά και τη ζωή του εδάφους.

Με προσεκτική έρευνα, ο Ξενάριος εντόπισε τα αρχαία μεταλλεία χαλκού. Στην πραγματικότητα δεν “ανακάλυψε” τίποτα, γιατί τα μεταλλεία αυτά ήταν γνωστά στους ντόπιους κατοίκους.  Στην περιοχή του επιφανειακού ορύγματος είχαν βρεθεί πλήθος μεταλλουργικών σκωριών, θραύσματα κεραμικής και αρχαία νομίσματα που ήταν σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη και άλλων αρχαιοτήτων. Σε μικρές αποστάσεις είχαν εντοπιστεί και άλλες αρχαιολογικές θέσεις. Ο Κάκαβος περίμενε μια ολοκληρωμένη αρχαιολογική έρευνα για να ενώσει τα κομμάτια του παζλ. Όλα αυτά τα ευρήματα πάνω σε ένα δυσπρόσιτο βουνό μαρτυρούσαν, για όποιον ήθελε να δει, ότι υπήρχαν κι άλλα πράγματα  να βρεθούν σε αυτό το βουνό.

Ο εμπειρικός αρχαιολόγος Ξενάριος το κατάλαβε και με λίγο ψάξιμο βρήκε τα αρχαία μεταλλεία. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία όχι.

Αντιμέτωπη με τις αντιρρήσεις των αρμόδιων για την περιοχή του έργου Εφορείων Αρχαιοτήτων για το επιφανειακό μεταλλείο των Σκουριών, η Ελληνικός Χρυσός κατέθεσε την (κατά παραγγελία;) “μελέτη” κάποιου καθηγητή αρχαιολογίας με μια ευφάνταστη θεωρία: «τα ευρήματα στη θέση «Σκουριές» συνίσταντο σε εναποθέσεις μπάζων, με σκωρίες και κεραμική, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν το 1960 για την επίστρωση δασικών δρόμων». Όταν ρωτήθηκε σχετικά το αρμόδιο Δασαρχείο Αρναίας που έφτιαξε τους εν λόγω δασικούς δρόμους, η απάντηση ήταν ότι όχι, οι σκωρίες δεν είχαν έρθει από αλλού αλλά είχαν συλλεχθεί από εκεί, από την περιοχή των Σκουριών.

Εν συνεχεία, η ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ) έκανε με συνοπτικές διαδικασίες μια επιφανειακή έρευνα – επιφανειακή, κυριολεκτικά και μεταφορικά – κατά την οποία δεν εντοπίστηκαν άλλες αρχαιότητες. Έτσι, το 2009, η ΙΣΤ’ ΕΠΚΑ μετέτρεψε την προηγούμενη αρνητική της γνωμοδότηση για το μεταλλείο των Σκουριών σε θετική. Ως “μόνη” εξήγηση για την παρουσία των σκωριών, της κεραμικής και των αρχαίων νομισμάτων στην κορφή ενός βουνού μέσα στο δάσος έμεινε η θεωρία ότι είχαν μεταφερθεί από αλλού, την οποία δέχτηκε περίπου σαν αποκάλυψη το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο που συναίνεσε και αυτό στο να σκαφτουν οι Σκουριές…

Επτά χρόνια μετά ακούμε μια διαφορετική ιστορία: Αρχαιότητες στις Σκουριές υπάρχουν, τουλάχιστον στο μικρό κομματάκι των δυο στρεμμάτων στο κέντρο του ανοικτού ορύγματος που είναι το μόνο που ερευνηθηκε συστηματικά γιατί στο υπόλοιπο… ήρθε η ανάπτυξη. Tα τμήματα μεταλλευτικών κλιβάνων και τα άλλα ευρήματα κάνουν τον αρμόδιο αρχαιολόγο να μιλάει για μια εγκατάσταση μεταλλουργίας του 2ου π.χ. αιώνα που είχε κάπου εκεί κοντά και τον οικισμό όπου διέμεναν οι οικογένειες των μεταλλωρύχων. Η κοινότητα αυτή είχε στενή σύνδεση με το μεγάλο αστικό κέντρο της Ακάνθου (Ιερισσού) και εμπορικούς δεσμούς με τη μακρινή Ρόδο. Σύμφωνα πάντα με τον αρμόδιο αρχαιολόγο, σημαντικό μέρος της κεραμικής που βρέθηκε στην ανασκαφή, ανήκει σε «πολυτελή αγγεία πόσης και φαγητού» και εργαλεία όπως στημόνια αργαλειών. Δεν φαίνεται να ήταν πρόχειρη η ανθρώπινη εγκατάσταση στις Σκουριές το 2ο π.Χ. αιώνα… Ο διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικός Χρυσός, Μιχάλης Θεοδωρακόπουλος, από την άλλη δηλώνει: “Ξέρετε πόσα ευρήματα έχουμε από την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Χωριά ολόκληρα τα οποία τυχαία ανακαλύψαμε στις Σκουριές και δεν τα γνώριζαν οι αρχαιολόγοι” (ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 3/5/2015).

Ερωτήματα προς αρμόδιους αρχαιολόγους και μέλη του ΚΑΣ:

– Πώς είναι δυνατόν ο Ξενάριος, ένας εμπειρικός αρχαιολόγος χωρίς επιστημονική κατάρτιση, να εντόπισε χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία τα αρχαία μεταλλεία χαλκού και να μην τα εντόπισε η αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία;

– Γιατί δεν ρώτησε κανείς τους κατοίκους της Μεγάλης Παναγίας που γνωρίζουν καλά το βουνό τους, γνώριζαν την ύπαρξη και τη θέση των αρχαίων μεταλλείων και μάλιστα κατά καιρούς είχαν παραδώσει οι ίδιοι στους αρχαιολόγους ευρήματα από την περιοχή των Σκουριών;

– Γιατί έγινε δεκτή η θεωρία του καθηγητή Φάκλαρη περί μεταφοράς των σκωριών από αλλού και όχι το έγγραφο του Δασαρχείου Αρναίας που βεβαιώνει το αντίθετο; Λυπόμαστε, αλλά η μεθόδευση για την “εξαφάνιση” των αρχαιοτήτων των Σκουριών είναι κραυγαλέα.

– Πώς γνωρίζουμε ότι δεν έχουν καταστραφεί και άλλες αρχαιότητες στα 1.430 στρέμματα δάσους που έχει εκχερσώσει και ανασκάψει μέχρι στιγμής η Ελληνικός Χρυσός; Η καταστροφή ενοχλητικών ευρημάτων είναι συνήθης πρακτική όταν εμποδίζουν την “ανάπτυξη”. Θυμίζουμε ότι η προηγούμενη ιδιοκτήτρια των μεταλλείων, η TVX, είχε καταδικαστεί για καταστροφή αρχαιοτήτων στην Ολυμπιάδα και την Κηπουρίστρα.

– Τι έρευνα έχει γίνει στις αρχαιολογικές θέσεις «Κάτσουρας» ή «Καστελούδι», «Καστέλλι», «Καμήλα», «Παλαιοχώρα» και στη νέα αρχαιολογική θέση που αποκάλυψε η εναέρια έρευνα του “Παρατηρητηρίου” και για την οποία δεν είναι τίποτα γνωστό; Έχουν συσχετιστεί τα ευρήματα αυτών των θέσεων με τις Σκουριές και την αρχαία μεταλλουργία χαλκού που υπήρχε εκεί;

– Σύμφωνα με τον καθηγητή ΑΠΘ Μιχάλη Βαβελίδη: “Το βορειοανατολικό τμήμα της χερσονήσου της Χαλκιδικής αποτελεί, σύμφωνα με τις έρευνές μας, το δεύτερο σε μέγεθος και έκταση (μετά το Λαύριο) μεταλλευτικό κέντρο στον ελλαδικό χώρο” (12/3/2011, συνέδριο του τμήματος Γεωλογίας ΑΠΘ και της Επιτροπής Γεωλογίας, Ορυκτολογίας και Γεωχημείας της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας). Θεωρεί η αρχαιολογική υπηρεσία ότι αφού ερεύνησε δυο στρέμματα γης δεν υπάρχει τίποτα άλλο να μάθουμε για τις Σκουριές;

Πολύ σύντομα το ΚΑΣ θα συνεδριάσει για να επιτρέψει στην εταιρεία να συνεχίσει την εξόρυξη του επιφανειακού ορύγματος καταστρέφοντας και τις τελευταίες αρχαιότητες. Έτσι εύκολα αποφασίζετε να παραδώσετε την ιστορία ενός τόπου στην καταστροφή;


Μία απάντηση στο “Η “εξαφάνιση” των αρχαιοτήτων των Σκουριών #skouries”

  1. Πριν από το 2011 και πριν από την έγκριση της ΜΠΕ το αναφερόμενο παραπάνω πόρισμα του καθηγητή Μιχάλη Βαβελίδη ήταν γνωστό, κοινοποιημένο σε επιστημονικό συνέδριο και επίσημα δημοσιευμένο: (“Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη, Τόμος 23, 2009, σελ 399-405).
    Πέρα λοιπόν από την επιπόλαια(;) γνωμάτευση του καθηγητή Φάκλαρη, υπάρχει και το ερώτημα γιατί η δημοσιευμένη αυτή εργασία του καθηγητή Βαβελίδη δεν αναφέρθηκε ποτέ και από κανέναν, ούτε από τον ίδιο, πριν, κατά τη σύνταξη και κατά τη διαβούλευση επί της ΜΠΕ της εταιρείας. Περισσότερο μάλιστα αφού ο καθηγητής Μ. Βαβελίδης υπήρξε, από ό,τι γνωρίζω -και δεν ξέρω αν είναι ακόμα, στενά συνεργαζόμενος με την Ελληνικός Χρυσός. Ή μήπως ήταν ακριβώς αυτός ο λόγος της απoσιώπησης αυτού του πορίσματος;

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.